Dört İmparator Yılı sırasında Roma İmparatorluğu. ©Steerpike & ArdadN / Rowanwindwhistler / Wikimedia Commons

MS 31 Aralık 192'de Commodus'un öldürülmesi ve praefectus urbi Publius Helvius Pertinax'ın halefi olarak ilan edilmesiyle yeni bir döngü başladı. Ancak Pertinax, devam eden komplolar ve Praetorianlara verdiği maaş sözlerini yerine getirmesini engelleyen mali sıkıntılarla boğuşarak sadece üç ay dayanabildi. Sonunda onu öldüren ve ardından tahtı açık artırmaya çıkaran onlar oldu. Ölen imparatorun kayınpederi Titus Flavius Sulpicianus'u geride bırakarak en yüksek teklifi veren senatör Didius Julianus oldu.

İktidarı altmışaltı gün sürdü ve hem ordu hem de halk buna karşı çıktı. Birkaç hafta içinde üç eyalet valisi silahlandı: Clodius Albinus, Pescennius Niger ve Septimius Severus. İçlerinden en güçlüsü olan Severus Roma'ya girmeyi başardı ve MS 193 yılının Haziran ayında Senato tarafından imparator ilan edildi. Daha sonra Julianus'un idamını emretti ve ardından isyancı Niger'i yenilgiye uğrattı.

Varisi olma umuduyla Severus'u destekleyen Albinus, Severus'un bu makamı kendi oğlu Caracalla'ya ayırdığını öğrenince ona sırt çevirdi. Ancak Albinus da sonunda yenilgiye uğradı.

Pertinax'a atfedilen büst. ©Codrin.B / Wikimedia Commons

Nihayet MS 238'de tarihi bir güç gösterisi gerçekleşti: Altı İmparator Yılı. Sadece Severus ve II. Claudius’un doğal nedenlerle öldüğü meşhur Üçüncü Yüzyıl Krizi'nin geniş bağlamı, imparatorluk moru için yarışan yarım düzine adaya yol açtı. Bu durum, iç savaşlar, barbar istilaları, köylü isyanları, salgın hastalıklar, artan fiyatlar, ekonomik bunalım ve foederati'nin artan gücü arasında Roma'nın içine sürüklendiği siyasi ve askeri anarşiyi öncekinden daha da çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyordu.

Her şey, Gotik bir çiftçi ile Alanyalı bir kadının oğlu olan, mütevazı kökenli kule gibi bir adam olan Maximinus Thrax ile başladı. Üç yıllık yönetiminin ardından, ister gerçek ister muhalif propagandayla abartılmış olsun (soyu, Senato ve soylularla olan kötü ilişkileri ya da Roma'ya hiç ayak basmamış olması nedeniyle) bir tiran olarak ün kazanmıştı. Bu durum Kuzey Afrika'da prokonsül Marcus Antonius Gordianus Sempronianus (Gordian) önderliğinde bir isyana yol açtı ve senatörler, görevdeki imparator Pannonia'da seferdeyken bu fırsatı değerlendirerek onu imparator ilan etmek için acele ettiler.

Nazik ve sevilen bir adam olan Gordian, hiçbir zaman tam olarak moru üstlenmedi, çünkü yirmi gün sonra, seksen yaşında olduğu için ortak imparator ilan ettiği ve iktidarı üstlenmek için Roma'ya giden oğlunun, Maximinus'a sadık kalan Numidya valisi tarafından Kartaca yakınlarında öldürüldüğünü öğrenince kendi canına kıydı.

Maximinus Thrax'ın iktidara gelmesinden kısa bir süre önce, MS 230 yılında Roma İmparatorluğu ve çevresi. ©Richard Ishida / Wikimedia Commons

Bunun üzerine, ayaklanmayı bastırmak için tüm hızıyla geri dönen Thrax'a karşı koymak üzere iki senatör yedek olarak atandı: Decimus Caelius Calvinus Balbinus ve Marcus Clodius Pupienus.

Her ikisi de yaşlıydı ve daha da kötüsü pek sevilmiyorlardı. Bu nedenle Senato, hem meşruiyete hem de halkın teveccühüne sahip bir Sezar'ı saflarına katmaya karar verdi. Seçtikleri kişi, ölen Gordianların torunu ve yeğeni olan Marcus Antonius Gordianus Pius'tu. Ancak bu seçim bir sorun teşkil ediyordu: Henüz on üç yaşındaydı ve kroniklerin bir metreyi aşan boyuyla tarihteki en uzun hükümdar olduğunu söylediği Maximinus'la boy ölçüşmesi zordu.

Thrax ilerledikçe imparatorluğun büyük bir kısmının kendisine karşı olduğunu fark etti. Başarısız Aquileia kuşatmasından sonra, Legio II Parthica askerleri onu ve ortak imparator ilan ettiği oğlunu kendi çadırlarında öldürdüğünde bunu ölümcül bir şekilde doğruladı.

Balbinus. ©George Shuklin / Wikimedia Commons

MS 238 yılının Nisan ayıydı ve sadece bir ay içinde dört hükümdar ölmüştü, bu da istikrar için iyiye işaret değildi. Aslında Pupienus ölenlerin kesik başlarını taşıyarak Roma'ya döndüğünde şehri şiddetli bir huzursuzluğun pençesinde bulmuş, Balbinus ise bunu kontrol altına almakta güçsüz görünmüştü.

Varlıkları durumu yatıştırmaya yardımcı oldu, ancak bastırdıkları sikkelerde ortak yönetimlerinin bir işareti olarak el ele tutuşmuş halde resmedilmiş olsalar da, gerçekte birbirlerine güvenmiyor ve birbirlerinin darbe yapmasından korkuyorlardı.

Bunu önlemek için ayrı ayrı seferler planladılar: Pupienus Partlara karşı ve Balbinus Daçya'daki Carpi'ye karşı, her biri kendi başına. İşbirliği yapamayan ve birbirlerinden giderek daha fazla kuşkulanan bu iki kralın paranoyası, saltanatlarının doksan dokuzuncu gününde sonunda aleyhlerine döndü.

III. Gordian. ©Marie-Lan Nguyen / Wikimedia Commons

Olayların acımasızca geliştiği 29 Temmuz'da, Roma bir kez daha kaosa sürüklenirken, Praetorianlar toplantılarını bastı, onları yakaladı ve işkence edip öldürmeden önce çıplak bir şekilde sokaklarda sürükledi.

Praetorianlar daha sonra ölen I. ve II. Gordian tanrılaştırarak Gordian Pius'u (III. Gordian) tek imparator olarak tanıdılar. Gençliği nedeniyle sadece bir kukla olmasına rağmen, Altı İmparator Yılı'nı sona erdirdi ve Perslere karşı savaşta düşüp görevi hocası ve Praetorian Prefect'i Arap Philip'e devretmeden önce iki yıl tahtta kaldı.

Yarım yüzyıl sonra Diocletianus, halihazırda test edilmiş olan dyarşiyi, hükümdarlar arasında gücü dengeleyen bir tetrarşiye genişleterek istikrarsızlık sorununu çözmeye çalıştı; ancak tahttan çekildiği anda çöktü. Hırs her zaman daha güçlü bir kuvvet olmuştur ve öyle de kalacaktır.

Kaynak: La Brújula Verde Magazine Cultural Independiente