Yukarı Dicle Havzası, kuzey ve doğusunda Toroslar, güneyinde Tur Abdin Dağları ve batısında Karacadağ Masifi ile çevrelenen, Dicle Nehri boyunca güneydoğuya uzanan bir düzlük görünümündedir. Düzlüğün doğusunda Van Gölü ve çevresindeki dağlık alanların eşiğindeki sınır düzlük alanlarda yer almaktadır. Yüksek dağlarla çevrilmiş derin vadi ve düzlükleri bünyesinde barındıran Yukarı Dicle Havzası, bu coğrafi özelliklerinden dolayı, kendine özgü bir geçim ekonomisine sahiptir.

Biz arkeologlar sular altında kalacak olan tarihi bilgileri kurtarmak adına ekip olarak bölgeye geldik. Yerleşimlerin birçoğunda olduğu gibi Kuriki Höyük’ün de büyük oranda tarım arazisi olarak kullanılması, bazen Dicle Nehri taşkınlarına maruz kalması ve böylelikle bozulmuş kültür katmanları ile karşılaşmak, yerel özellikler taşıyan bulgular ve benzer durumlar zaman zaman işimizi zorlaştırdı. Hava sıcaklığının 50 dereceleri gördüğü zorlu fiziki şartlara rağmen bizimle uzun soluklu çalışan birçok arkeoloji öğrencisi bu projede yetişti. Arkeolojiye yeni bilgiler eklemek ve katkı sağlamanın yani bu projenin bir parçası olmanın hazzı ile Kuriki Höyük kazısı ben ve ekibim için unutulmazdır.                                                                                

Dicle Nehrinin kollarından biri olan Salat Çayı üzerine kurulmuş olan Salat Tepe Ilısu Baraj Gölü etki alanında kalmaktadır. MÖ 5300’lerde başlayan yerleşim alçak ve yayvan bir Kalkolitik Dönem höyüğüdür (Dönem I). MÖ 3. Binin ilk çeyreğinde terk edilen tepe, Tunç Çağlarında tekrar iskân edilir (Dönem II). MÖ 2. Binin ikinci yarısında bir kez daha terk edilen tepe uzun süre göçer toplulukların mevsimlik barınaklarına ev sahipliği yapar (Dönem III-IV), Yakın Çağ başlarında mezarlık alanı olarak kullanılmaya başlar (Dönem V).

1975 doğumlu Erdem Denk, lisans ve yüksek lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde, doktorasını ise Cardiff Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı. Ocak 2013'te doçent, Mayıs 2020'de ise profesör oldu.

Aralık 1998'den bu yana AÜ SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı'nda görev yapıyor. Uluslararası hukukun çeşitli konu ve sorunları hakkında yayınlanmış on bir kitabı, iki kitap çevirisi ve çeşitli makaleleri bulunmakta. Bir süredir uluslararası hukuk tarihi ve teorisi üzerine yoğunlaşan çalışmaları çerçevesinde hazırladığı "avcı-toplayıcılardan günümüze toplumlar ve hukukları" ve "kent-devletlerden küresel köye uluslararası hukuk tarihi" konulu iki kitabı yayın aşamasındadır.

denk@ankara.edu.tr
www.erdemdenk.com

Roma yol haritaları olan Peutinger Tablosu’nda ve Itiner Antonini’de, Komagene Krallığının başkenti Samasota'ya giden yol güzergahı üzerinde bulunduğu ifade edilen alanın, Turuş olduğu düşünülmektedir. Bu günkü ismi Kuyulu Köyü olan alan Adıyaman merkeze bağlı olup, merkeze yaklaşık 40 km mesafede ve Adıyaman-Şanlıurfa yolu üzerinde yer almaktadır.

Denizli Buldan İlçesi'nde yer alan Tripolis antik kentinde, Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bahadır DUMAN başkanlığında yürütülen  2021 yılı kazı çalışmalarında kentin ana arterlerinden birisi olan yaklaşık 1 km. uzunluğundaki kuzey güney yönlü Ana Cadde'nin altında 1.70 m yüksekliğinde ve 60 cm. genişliğinde kanalizasyon sistemi tespit edildi.

45 hektarlık bir alana yayılan ve Batı Anadolu’nun en büyük Tunç Çağı yerleşmelerinden bir tanesi olan Kütahya’nın ilk yerleşim yeri Tavşanlı Höyük’te arkeolojik kazı çalışmaları başladı.

Aktüel Arkeoloji Dergisi olarak, Balıkesir özel sayısını hazırlarken Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Yücel Yılmaz’ın Balıkesir ilinin kültür tarihi ve arkeolojisine, bu coğrafyanın eşsiz mirasına saygı ve sevgisini de gördük. Kentin tanıtımı, kentin tüm kültürel ve arkeolojik değerleriyle birlikte kırsal yaşamı, sanatı, doğasını, mutfağı, tarımı ve vatandaşını ayrı ayrı önemseyerek, her birine özel bir sahiplenme bilinciyle çalışmalarını yürüttüğünü gördük. Biz de kendisiyle kısa bir röportaj gerçekleştirmek istedik. Yücel Yılmaz’ın Balıkesir’e ilgisinin kaynağını merak ettik.

Antalya’da Bir Arkeoloji Çınarının Gölgesinde   

Ülkemiz ama özellikle Antalya arkeoloji camiası 2014’ün 1 Şubat’ında 100 yaşına basan Türkiye’nin ilk kadın arkeologu Jale İnan’ı bir kez daha andı. 26 Şubat 2001’de aramızdan ayrılışının ardından onlarca yıl geçmesine rağmen Jale Hoca hiç unutulmadı. 

Çukurova Arkeolojisinde İz Bırakan Çok Yönlü Çalışmalar

Kadın Ana Kibele, antik Anadolu’nun çam ormanlarında, mağaralarında, pınarlarında “dağların anası” olarak büyük saygı görmüş bir tanrıçadır. Efsanevi kralları Midas’la özdeşleşen Frigler de kayaların ecesi, dağların hakimesi, yaban hayvanlarının sahibesi olarak onu özellikle çam ormanlarının olduğu bütün doğa köşelerinde kutsamışlardır.

Roma’nın Ünlü Hekimi

Athenaeus’un en az 30 kadar kitap yazdığı rivayet edilir, ancak hiçbirisi günümüze kadar ulaşmamıştır. Bunlardan 25. Cilde Galen ve 24 ve 29. Ciltlere Oribasius tarafından atıfta bulunulmuştur. Tıbbın farklı alanlarda eser vermiştir: fizyoloji, patoloji, embriyoloji, terapötikler ve diyet, meteorolojinin ve coğrafyanın tıbbi boyutları.

Halkı Tarafından Çok Sevilen Hekim

Asklepiades, antik cağda şifa arayışı içinde olan insanlara verilen özverili hizmetleri sunan bir hekimdir. Kendisi sadece tıbben değil, aynı zamanda halka sağlık konusunda eğitim vermek suretiyle de yardımcı olmuştur. Mesleki yaşamı boyunca yapmış olduğu bu yardımlar unutulmamış ve Perge ve Seleukia Halkları kendisini bu yazı ile ebedileştirmişlerdir. Antalya yöresinde 2000 yıl önce hizmet veren başarılı bir hekimin şanlı belgesidir.

“Tıp sanatı nerede seviliyorsa, orada insanlığın sevgisi de mevcuttur.’’ ~ Hippocrates

Aphrodisias Antik Kenti ve Geyve Vakfı

Rahmetle andığım Prof. Kenan Erim bana yolladığı bir yılbaşı tebriğine şöyle yazmış: “Aphrodisias her bakımdan başka bir dünya. Onu anlamak için, havasını, suyunu, çiçeklerini, ağaçlarını tanımak gerek. Onlarla bir diyalog kurmaya gayret etmek lazım. İşte otuz yıla yakın bir süre bunları denedik ve dünyanın mutluluğuna kavuştuk.

Türkiye'nin önemli mimarlık tarihçilerinden, mimar ve akademisyen Prof. Dr. Doğan Kuban 95 yaşında hayatını kaybetti.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türkiye Turizm Geliştirme ve Tanıtım Ajansı (TGA), Taş Tepeler programı ile Şanlıurfa ve çevresindeki Neolitik Çağ’a ait önemli yerleşimleri ve yürütülen kazı araştırmalarını tanıttı. 

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türkiye Turizm Geliştirme ve Tanıtım Ajansı (TGA), 21-27 Eylül tarihlerinde, dünya üzerindeki ilk yerleşik yaşam ve sosyal topluluk örneklerine ev sahipliği yapan Taş Tepeler’i tanıttı. Program kapsamında, 23 Eylül’de yapılan Neolitiğin Dünyadaki Yansımaları Sempozyumu’nda Türkiye’den ve yurt dışından akademisyenler ve bilim insanları bir araya geldi. 

Arkeoloji camiasının acı kaybı. Doğu Anadolu ve Urartu arkeolojisinin duayeni, Prof. Dr. Altan Çilingiroğlu hocamızı kaybetmenin üzüntüsü içerisindeyiz. Kendisine Allah'tan rahmet sevenlerine başsağlığı diliyoruz.

Arkeolojik dolgular geçmişin arşivleridir. Bu arşivlerdeki bilgi ancak arkeolojik kazılarla birlikte etkin ve kullanılabilir bir bilgiye dönüşebilir. Bilgi, gerekli belgeleme yapılmadan yok edildiğinde insanlık tarihini ortadan kaldırmaktadır. Günümüzde hızlı nüfus artışı ve artan gereksinimler karşısında, uygarlık tarihinin arşivleri, bilgi dağarcıkları, barajlarla ya da barajlar olmadan hızla yok edilmektedir.

 KÜLTÜRLERİN KESİŞTİĞİ COĞRAFYA: BALIKESİR

Tarihöncesi dönemlerden günümüze değin kuzeyden güneye, doğudanbatıya yolların geçiş verdiği işlek bir merkezdir Balıkesir. İlk Çağdan itibaren Kapıdağ Yarımadası’ndaki irili ufaklı liman yerleşmeleri ile Marmara Denizi’ne, oradan da tüm Ege ve Karadeniz’e açılır. Kentin sınırları İlk Çağda Kuzey Aiolis, Hellespontiake Phrygia ve Lydia Bölgelerine uzanmaktadır. 

Makedonya Kralı Büyük İskender’in Anadolu topraklarını sınırlarına dahil ettiği zamanlar, Romalılar Orta İtalya ile sınırlı bir devletti. Bağımsız krallıklar ve kent devletleri tarafından yönetilen Anadolu’da ise siyasal bir mekân birliği yoktu. Roma, MÖ 265 yılında İtalya yarımadasına hakim bir konuma gelmiş ve yarımadada yaşayan tüm halklar Roma merkezli kurulan, Roma-İtalya Konfedere Devleti’nin birer parçası olmuşlardır.

Mısır'da organize edilen görkemli törenle, 18 kral ve 4 kraliçe mumyası , Neo-Klasik Kahire Müzesinden 5 kilometre ötedeki yeni dinlenme yerlerine taşındılar. 17. Hanedan firavunlarından II. Seqenenre Taa’dan MÖ 12. yüzyılda hüküm sürmüş IX. Ramses’e kadar hükümdarlıklarının kronolojik sırasına göre muhteşem bir törenle Kahire sokaklarından geçtiler.

3500 yıllık bir Eskiyapar sazcısı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel’den alınan bilgiye göre dört yıldır restorasyon çalışmalarına devam edilen Yerebatan Sarnıcı’nda korkutan tespitlere ulaşıldı. Deprem davranışlarını iyileştiren elemanlar olarak bilinen gergi demirlerinin bir sütundan diğerine devam etmediği tespit edildi. 1500 yıl önce deprem tecrübesi ile yapılan ve sütun başlarına yerleştirilen ahşap gergiler gibi bazı yapı taşıyıcı sistemleri geliştirilerek inşa edilen yapıda, ahşap gergiler zamanla yerini demir gergilere bırakmıştı. Cumhuriyet geç dönemde yapılan iyileştirme çalışmaları sırasında bu demir gergiler yenilenmiş ancak yenilenen gergilerin özellikle sütun başlarında birbirleriyle olan bağlantısı yok edilmiştir. Yapı şu an çökme riskiyle karşı karşıya.

Anadolu insanlık tarihinin kilit taşıdır. Anadolu bir mirastır. Anadolu’nun sahip olduğu, binlerce yıllık bir tarihsel zenginlik, ortak kültürel gerçekliktir.

Antalya’nın Kaş ilçesinde, Çukurbağ köyü yakınlarındaki Fellen Dağı yamaçlarında yer alan Phellos antik kenti, tüm ekosistemi, zengin fauna ve florası, kültürel ve tarihsel kalıntıları ile birlikte hızla yok ediliyor.

960’ların ortasına doğru bir antika dalgası ortalığı sardı. Köylüler imece yapar gibi 40-50 kişi birden kazma-kürekle kazı yaptı. Öyle ki antika için kazılan bir yerin toprağı örtüldükten sonra yanlışlıkla yeniden kazılmasın, emek boşa gitmesin diye iki taş üst üste konularak işaretlenmişti. Bu ifade 1960’lı yılların başında Burdur İli, Bucak ilçesi merkez bucağına bağlı Girme/Çamlık Köyü - Kremna antik kentinde bir mermer heykel baş bulup satan köylü C.Ö.’ye ait...

Boubon Sebasteionu'nun Yurtdışına Kaçırılışı

Boubon’da yaptığı kazı sonrasında Jale Hanım yanı sıra özellikle Özgen Acar kanalı ile eline geçen İbecikli kaçakçının tuttuğu günlükteki bilgilerle konuyu tekrar ele almıştır. Özellikle Sebasteionlar - imparator kültü ve özellikle Boubon Sebasteionu bronz heykelleri üzerine yapılan araştırma ve yayınların yeni verilerini de göz önüne alarak ayrıntılı bir şekilde kaleme aldığı Boubon Sebasteionu ve Heykelleri Üzerine Son Araştırmalar kitabı ise 1994 yılında Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

İçerik bakımından Eski Assur metinlerinde örneği olmayan metnin son satırında yer alan “a-ha-<at>niqá-qá-sà a-naIštar ta-aq-lu-up”, ifadesi o dönem Assur toplumundaki bir başka uygulamayı göstermekte ve evlilik çağına gelen genç kızlarla ilgili bir adetten bahsetmektedir. Bu ifade İ. Albayrak tarafından “kız kardeşimiz başını İştar için açtı” olarak tercüme edilerek, genç kızların evlenecek yaşa geldiklerini göstermek maksadıyla tanrıça İştar için düzenlenen bir törende başlarını açmaları şeklinde değerlendirilmektedir.

Assurlu İlī-bāni’ye ait bir vasiyetname, Kültepe’de ticarî hayatını sürdüren Assurlu bir tüccarın, ölmeden önce, mirası konusunda çıkacak ihtilafları önlemek için hazırladığı detaylı bir vasiyetnamedir. Belgeye göre İlī-bāni mirasını eşi, rahibe kızı ve iki oğlu arasında taksim etmektedir. Tablette dikkati çeken hususlardan ilki, vasiyet sahibi İlī-bāni’nin, rahibe kızı Ahātum’un haklarını korumak için özel bir ihtimam göstermiş olduğudur.

Eski Asur Ticaret Kolonileri Devrinde Anadolu’da Asurlu Tüccarlara Tanınan İmtiyaz ve Sağlanan Kolaylıklar

Bazı konularda kolonilerin özerk oldukları anlaşılmaktadır. Meselâ, Asurlular arasındaki hukukî meselelerde doğrudan doğruya kolonilerin yetkili organları karar veriyorlardı. Mahallinde sonuçlandırılamayan anlaşmazlık konusu, bütün kolonilerin yönetim merkezi olan Kaniş kārumuna yazılır ve dava orada görülürdü. Herhalde çözümü zor ve karışık bazı davaların çözüm yeri ise Asur’du.