Kıvılcım Olarak Gidenler Ateş Olarak Döndüler ara başlıklı 102. sayımızda, Atatürk ve Arkeoloji serisinin elinizdeki bu son sayısında; Atatürk’ün yurtdışına “kıvılcım olarak” gönderdiği başarılı gençlerin memlekete nasıl “ateş olarak” döndüklerini konu aldık. O dönemde nasıl bir mantıkla bilime katkıda bulunduğunu, kısa zamanda çevresinde nasıl bir bilim insanları topluluğu yarattığını ilk kez belgeleriyle paylaşıyoruz. Cumhuriyetin başlangıç yıllarında bütün zorluklara karşın bilimin nasıl enternasyonal olduğunu, bu topraklara ve insanına saygı duyan bilim insanlarına hangi şartlarda hangi izinlerin verildiğini, gün yüzüne çıkarılan eserlerin yine bu coğrafyada nasıl kalabildiğini anlayacağız. Bu ilkelerle, 1923-38 yılları arasında, yabancı bilim insanlarına Türkiye’de hiçbir ayrım gözetmeden tüm uygarlıkları ortaya çıkarması; ortaya çıkartılan bu uygarlıkların tanıtılması ve bilimsel anlamda yayınlanması için yolların nasıl açıldığını göreceğiz. Aynı dönemde yabancı bilim enstitülerinin açıldığını, ülkedeki okul tarih kitaplarına arkeolojik sonuçların nasıl yansıtıldığını okuyacağız. Atatürk’ün başlattığı Yalova kazılarıyla bir kentin kaderinin nasıl değiştiğini somutlaştığını göreceğiz. Yine bu sayıda, Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girmiş, koruma altına alınma şart olan evrensel değerdeki anıt yapının gerçek anlamda korunması için en gerçekçi yaklaşımın ‘müze’ statüsüne dönüştürmek olduğunu, böylece Anadolu’daki diğer kültür mirasları için de ciddi bir gelir kaynağı yaratılmış olduğunu okuyacağız. Üç sayılık Atatürk ve Arkeoloji ana temalı bu serinin sonunda; Anadolu uygarlıklarının ortaya çıkarılmasını sağlayan Atatürk’ü sonsuzluğa uğurlarken, arkeoloji biliminin ve ortaya çıkartılan değerlerin onun cenaze töreninden kurduğu Etnografya Müzesine naklini, orada muhafaza edilişini ve ebedi istirahatgahı olan Anıtkabir’de Anadolu’daki kültür mirasının yansımalarını bulacağız. Her yıl artarak çoğalan Anıtkabir ziyaretçileri, Anadolu uygarlıklarını ayrım gözetmeden bilimsel yönetimlerle ortaya çıkartmak, korumak, tanıtmak ve toplumla buluşturmak için çaba harcayan kurucu felsefesinin 21. yüzyıla yansıyan tezahürüdür. O’nun çağdaşı liderler, artık kendi ülkelerinde bile anılmazken, Atatürk devrimlerinin bu toprağın silinmez bir realitesi olduğu anlaşılmalıdır.

Maziyi doğru anlayarak, ancak geleceğe yön verilebileceği ilkesiyle, arkeoloji bilimiyle kalın!

Ahmet YARAŞ | Edirne, Mart 2025