Kırmızı Kan Hücrelerindeki Farklılıklar Neandertallerin ‘Yok Oluşunu Hızlandırmış’ Olabilir

Kırmızı kan hücresi işlevindeki gen varyantları, Neandertaller ve modern insanların melez bebeklerinin kaderini belirlemiş olabilir.

Hibrit Neandertal-insan anneleri, fetüsleriyle kırmızı kan hücresi uyumsuzluğu yaşıyor olabilirler. ©Getty Images

Yeni araştırmalara göre, Neandertaller ile modern insanlar arasındaki ölümcül genetik uyumsuzluk, eski kuzenlerimizin yok oluşunu hızlandırmış olabilir.

Araştırmacılar, kırmızı kan hücresi fonksiyonuyla bağlantılı bir genin farklı versiyonlarının, Neandertal-insan melez kadınların fetüslerini düşürmesine neden olmuş olabileceğini keşfettiler.

Neandertaller ve erken modern insanlar yaklaşık 45000 yıl önce Avrasya'da karşılaştıklarında, “genlerini değiştirdiler ve her iki soyun kaderini şekillendiren gizli üreme risklerini de aktarmış olabilirler” Zürih Evrimsel Tıp Enstitüsü'nün Evrimsel Patofizyoloji ve Mumya Çalışmaları Grubu'nun eş başkanı Patrick Eppenberger ve meslektaşları, 29 Eylül'de bioRxiv ön baskı veritabanında yayınlanan bir çalışmada böyle yazdı. (Çalışma henüz hakem değerlendirmesinden geçmedi.)

Araştırmacılar, kırmızı kan hücrelerini etkileyen ve hem modern insanlarda (Homo sapiens) hem de Neandertallerde bulunan PIEZO1 genine odaklandılar. PIEZO1 geninin Neandertaller ve modern insanlar arasında farklılık gösterdiğini keşfettiler.

Diğer büyük maymunlarda bulunan varyantla benzer olan Neandertallerin varyantı, kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobinin oksijen moleküllerine daha sıkı tutunmasını sağlarken, yeni H. sapiens varyantı oksijenin çevre dokulara daha verimli bir şekilde geçmesini sağlıyordu. Araştırmacılar, Neandertallerin aşırı soğuk ve açlık dönemlerinde hayatta kalmak için faydalı olduğu için orijinal varyantı korumuş olabileceğini öne sürdüler.

Ancak anne kanında hemoglobine bağlanan oksijen miktarı anormal derecede yüksek olduğunda, plasenta yoluyla fetüse düşük seviyede oksijen geçer. Bu durum hipoksiye (oksijen eksikliği) veya fetüsün büyüme geriliğine ya da düşük yapmaya neden olabilir.

Ancak PIEZO1 gen varyantlarının kalıtım şekli nedeniyle, bu uyumsuzluk yalnızca melez bir Neandertal-insan anne, modern bir insan baba veya melez bir Neandertal-insan baba ile çiftleştiğinde ortaya çıkar.

Araştırmacılar, “Çoğu yavruları hayatta kalamayacaktı” diye yazdı. Bu da, Neandertal kadınlarının yumurtada taşınan ve anneden çocuğa geçen mitokondriyal DNA'larını daha az aktaracakları anlamına geliyordu, diye yazdılar. Araştırmacılar, Neandertaller ve insanlar arasında birkaç nesil boyunca süren çiftleşme sürecinde, bu durum melez Neandertallerin çocuk sahibi olma yeteneğini önemli ölçüde tehlikeye atmış olabileceğini belirtti.

“PIEZO1 uyumsuzluğu, iki grup etkileşime girdiğinde üreme kapasitelerini kademeli olarak aşındırarak Neandertallerin yok oluşunu hızlandırmış olabilir” diye yazdılar.

Çalışmaya katılmayan Victoria Üniversitesi'nden Paleolitik arkeolog April Nowell, yaptığı açıklamada: çalışmanın Neandertallerin yok oluşu konusuna çok ihtiyaç duyulan bir parça eklediğini, yani hamilelik sırasında oksijen transferinde anne-fetus uyumsuzluğunu ortaya koyduğunu söyledi.

Nowell, “Geçmişte Neandertalleri kurtarmış olabilecek bir alel [gen varyantı]'ın, modern insanlarla melezleşmeye başladıklarında onların sonunu getirmiş olması çok ilginç” dedi.

Araştırmaya katılmayan Wisconsin Üniversitesi'nden biyolojik antropolog John Hawks, yaptığı açıklamada: PIEZO1'in anne-fetus uyumsuzluğunun ilginç olduğunu ve modern insanlarda Rh faktörü uyumsuzluğu gibi diğer genetik kan hastalıklarına benzediğini söyledi.

Hawks, “Bu, arkaik bir popülasyondan gelen gen varyantının bazı olumsuz etkileri olduğu ve zamanla modern insanlarda sıklığının azalmasına neden olduğu birçok potansiyel vakadan biridir” dedi.

Ancak PIEZO1, Neandertallerin yok oluşu sorusuna kesin cevap değildir.

Hawks, “Modern insanlar, arkaik insan gruplarının yaşadığı yerlere girip onlarla etkileşime girdiklerinde, uzun ve karmaşık bir etkileşimin tek bir genle açıklanması mümkün değildir” dedi.

Eppenberger ve meslektaşları, çalışmalarında Neandertaller ile modern insanlar arasındaki melezleşmenin etkisinin muhtemelen uzun süreli ve ince olduğunu — “tek bir felaket darbesi yerine, bir yapıyı zayıflatan pas gibi” — ve bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurguladılar.

“Genomda kaç tane başka lokus benzer şekilde melez uyumsuzluklara yol açmış olabileceğini düşünmeye değer” diye yazdılar.

Kaynak: Live Science

EN ÇOK OKUNANLAR

Tarlada Yürüyüş Yapan Kadın 2150 Gümüş Sikke Buldu

Prag'ın güneydoğusundaki Kutnohorsk kentinde tarlada yürüyüş yapan bir kadın, çiftçilik faaliyetleri sırasında yüzeye çıkan birkaç gümüş sikkeye rastladı. Çek Cumhuriyeti'nde şimdiye kadar bulunan en büyük erken ortaçağ sikke istifini açığa çıkardığının farkında değildi.

SON İÇERİKLER