Epigravettian kültürü çoğunlukla güney ve doğu Avrupa'da yaşıyordu ve ölülerini modern standartlara göre belki de daha olağan sayabileceğimiz bir şekilde mezar eşyalarıyla gömüyorlardı. Ancak Avrupa'nın kuzeybatısındaki Magdalenian kültürü işleri farklı yürütüyordu. Ölülerinin bedenlerini işliyor, etlerini cesetten ayırıyor, yiyor ve bazı durumlarda kalan kemikleri yeni nesneler yaratmak için modifiye ediyorlardı.

Ana sorulardan biri, bu yamyamlığın, belki de yiyecek kıtlığı ya da kışın uzun sürmesi ve dolayısıyla sorumlu insanların hayatta kalma modunda olması gibi bir zorunluluktan mı kaynaklandığı, yoksa kültürel bir davranış mı olduğuydu.

Gough Mağarası'nda bulunan bir insan kafatası, eti çıkarıldıktan sonra kasıtlı olarak bir fincan şeklinde şekillendirilmiştir. ©The Trustees of the Natural History Museum, London

Gough Mağarası'ndan elde edilen kanıtlar, buradaki cesetlerin yenmesinin daha ritüelistik bir biçime sahip olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni, sorumlu insanların geyik ve at gibi pek çok başka hayvanı avlayıp yediklerine dair bol miktarda kanıt bulunması ve kafatası kabı ve oyulmuş bir kemik gibi bazı insan kalıntılarının özenle hazırlanması, yamyamlığın üzerinde düşünüldüğünü göstermektedir.

Dr. William Marsh, Doğa Tarihi Müzesi'nde doktora çalışması için Gough Mağarası'nda bulunan insan kalıntılarını inceleyen bir araştırmacıdır.

William, "Gough Mağarası'nı daha iyi bir bağlama oturtabilmek için Magdalenian ve Epigravettian Üst Paleolitik kültürüne atfedilen tüm arkeolojik alanları gözden geçirdim," diye açıklıyor. Avrupa'da bu döneme ait insan kalıntılarının bulunduğu 59 alan bulmayı başardı; bunlardan 13'ünde yamyamlık, 10'unda gömü ve ikisinde de gömü ve yamyamlığın bir arada görüldüğü kanıtlar vardı. Fark ettiği şey, ölüleri yeme uygulamasının oldukça lokalize olduğu, Batı ve Orta Avrupa ile Birleşik Krallık'taki yerleşim yerlerinde bulunduğuydu.

William, "Yamyamlığın kısa bir süre içinde, oldukça yerel bir alanda ve yalnızca Magdalenian kültürüne atfedilen bireyler tarafından birden fazla kez uygulandığını tespit etmemiz, bu davranışın Magdalenianlar tarafından yaygın bir şekilde uygulandığına ve dolayısıyla başlı başına bir cenaze davranışı olduğuna inandığımız anlamına geliyor" diyor.

a) Gough Mağarası'ndan (NHMUK PAEM4134) ve b) Courbet Mağarası, Bruniquel'den (NHMUK PAEM523) iki Magdaleniyen kafatası kabının görüntüleri. Burada fotoğraflanan Gough Mağarası kafatası fincanı (a) orijinalinin bir kalıbıdır (Bello vd., 2011). © The Trustee of the Natural History Museum, London.

Bu bağlamda, ölülerin yenmesi, yakma, gömme ya da mumyalama işlemlerinden anlam olarak olmasa da uygulama olarak farklı görülebilir.

Bunun üzerine William ve Silvia, bu alanlardaki insan kalıntıları üzerinde herhangi bir genetik analiz yapılıp yapılmadığına bakabildiler. Bu sayede araştırmacılar, kimin hangi mezar davranışını uyguladığı arasında herhangi bir bağlantı olup olmadığını görebileceklerdi.

Dikkat çekici bir şekilde, genetik kanıtlar farklı mezar davranışları sergileyen iki grubun genetik olarak farklı popülasyonlar olduğunu göstermektedir. Yamyamlık kanıtlarının bulunduğu tüm yerleşimler, insanların "GoyetQ2" olarak bilinen bir genetik grubun parçası olduğunu gösterirken, daha sıradan gömülerin tümü "Villabruna" genetik grubuna ait insanlara aittir.

Her iki grup da aynı zamanda Avrupa'da yaşarken, GoyetQ2 soyu gösteren bireyler Fransa-İspanya sınırını kapsayan bölgeyle ilişkilendirilirken, Villabruna soyu İtalya-Balkan bölgesinde yaşayan bireyler tarafından taşınmıştır. Bu da ölüleri yeme uygulaması sona erdiğinde ve kuzeybatı Avrupa'da daha geleneksel gömüler yaygınlaştığında, bunun fikirlerin yayılmasıyla değil, Magdalenianların yerini Epigravettianların almasıyla gerçekleştiğini göstermektedir.

William, "Bu dönemde, Paleolitik Çağın son döneminde, aslında hem genetik soyda hem de mezar davranışında bir değişim görüyorsunuz" diye açıklıyor. "Magdalenian ile ilişkili soy ve mezar davranışının yerini Epigravettian ile ilişkili soy ve mezar davranışı almıştır, bu da Epigravettian grupların kuzeybatı Avrupa'ya göç etmesiyle nüfus değişiminin bir göstergesidir."

"Kültürler arası yayılmanın bir örneği olmaktan ziyade, mezar davranışında tespit edilen değişimin, esasen bir nüfusun gelip diğer nüfusun yerini aldığı demik yayılmanın bir örneği olduğuna inanıyoruz."

İlginç bir şekilde bu durum, araştırmacıların tarımın Birleşik Krallık'a yaklaşık 6 bin yıl sonra geldiğine inanmalarını yansıtıyor.

Bu eski insanların cenaze töreni uygulamaları hakkında hâlâ sorular var. Örneğin, William ve meslektaşları şimdi bu yamyam insanların birbirleriyle akraba olup olmadıklarını ya da yakın gruplarının dışından insanları yiyip yemediklerini anlamaya çalışıyorlar.

Kaynak: phys.org