Ekipte Almanya'nın Leipzig kentindeki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nden araştırmacıların yanı sıra Macar, Avusturyalı ve ABD'li araştırma grupları da yer alıyor. İşbirliklerinde, en gelişmiş genetik ve biyoenformatik araçlar da dahil olmak üzere mevcut tüm yöntemleri kullanarak yeni standartlar belirlediler.

Macaristan'ın Hajdúnánás kentinde bulunan bu 7. yüzyıla ait çifte mezarda bir erkek ve bir at gömülüdür. Bu erkek birey, mezarlığın ve topluluğun kurucusuydu. ©Institute of Archaeological Sciences, Eötvös Loránd University Múzeum

Avar dönemi halkları hakkındaki tarihsel bilgiler bize düşmanları, özellikle de Bizanslılar ve Franklar tarafından aktarılmıştır, bu nedenle klanlarının iç örgütlenmesi hakkında bilgi sahibi değiliz. Kadınlar tarihi kaynaklarda özellikle az temsil edilmektedir, sadece üç kez tesadüfen bahsedilmiştir, bu nedenle yaşamlarına dair bilgi neredeyse hiç yoktur.

Bazı grupların Avrupa'ya Doğu Asya ve Pontus bozkırlarından geldiğini biliyoruz, ancak bozkır gelenekleri Avar toplumunda ne ölçüde sürdürülmüştür, eğer sürdürülmüşse? Doğu'dan yeni gelen gruplar birbirleriyle ve Avrupa'daki yeni vatanlarının nüfusuyla nasıl etkileşime girdiler? Esasen, bozkırları terk ettikten ve göçebe yaşam tarzlarını bıraktıktan sonra tamamen yeni bir ortamda yaşam tarzları zaman içinde nasıl değişti?

Çalışma, ERC Sinerji Hibe projesi HistoGenes (No. 856453) kapsamında, genetikçiler, arkeologlar, antropologlar ve tarihçilerden oluşan multidisipliner bir araştırma ekibi tarafından, Almanya'nın Leipzig kentindeki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü, Arkeolojik Bilimler Enstitüsü ve Eötvös Loránd Üniversitesi (ELTE) Biyolojik Antropoloji Bölümü'nden araştırmacılar da dahil olmak üzere gerçekleştirilmiştir, Arkeogenomik Enstitüsü, HUN-REN Beşeri Bilimler Araştırma Merkezi, Budapeşte, Macaristan, Mannheim Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi, Viyana Üniversitesi Avusturya Tarih Araştırmaları Enstitüsü, Avusturya, Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsü, ABD. S., ve diğerleri.

Antik DNA araştırmalarındaki yaygın uygulamanın aksine, ekip tüm toplulukları incelemeyi amaçlamış ve bu nedenle tamamen kazılmış dört Avar dönemi mezarlığından mevcut tüm insan kalıntılarını örneklemeye odaklanmıştır. Olağanüstü DNA koruması sayesinde, toplam 424 bireyi analiz edebildiler ve yaklaşık 300'ünün aynı mezarlıkta gömülü yakın (1. ve 2. derece) bir akrabası olduğunu keşfettiler. Bu, en büyüğü dokuz nesil derinliğinde olan ve yaklaşık 250 yılı kapsayan birkaç kapsamlı soyağacının yeniden oluşturulmasına olanak sağlamıştır.

Macaristan, Rákóczifalva'daki kazıdan altın heykelcik. Avar mezarlığı MS 7. yüzyıl. ©Institute of Archaeological Sciences, Eötvös Loránd University Múzeum, Budapest, Hungary

Araştırmacılar, patrilokalitenin (erkek bireylerin evlendikten sonra toplulukta kalması) ve kadın ekzogamisinin (kadın bireylerin evlendikten sonra eşlerinin topluluğuna taşınması) norm olduğu katı bir patrilineal soy sistemi uygulayan toplulukları tespit edebilmiştir.

Topluluklar yerel olarak bir ana baba soyu etrafında toplanmıştı ve birbirleriyle sistematik kadın egzogamisi uygulaması aracılığıyla ilişkiliydi. Araştırmanın yazarı Zuzana Hofmanová şöyle diyor: “Bu örüntü bir bakıma, kadınların bu toplumun uyumunu desteklemedeki rolünü gösteriyor, bireysel toplulukları birbirine bağlayan kadınların rolüydü.”

Çoklu üreme partnerleri yaygındı. Birkaç bağımsız vaka, bu toplulukların levirat denilen birliktelikleri uyguladıklarını göstermektedir. Bu uygulama, akraba erkek bireylerin (kardeşler ya da baba ve oğul) aynı kadın bireyden çocuk sahibi olmasını içermektedir.

Araştırmanın ilk yazarı Guido Alberto Gnecchi-Ruscone, “Bu uygulamalar, genetik akrabalığın yokluğuyla birlikte, toplumun soyuna dair ayrıntılı bir hafızaya sahip olduğunu ve nesiller boyunca biyolojik akrabalarının kim olduğunu bildiğini gösteriyor” diye ekliyor.

Bu sosyal uygulamalar, Avrasya Bozkır toplumları üzerine yapılan antropolojik araştırmalar ve tarihi kaynaklardan elde edilen kanıtlarla tutarlıdır. Araştırmacılar, kapsamlı soyağaçları ve tüm mezarlık verilerinin sağladığı yüksek çözünürlük sayesinde, analiz edilen alanlardan birinde net bir zamansal geçişi de belirleyebildiler. Bu durum, bir soydan diğerine geçiş ve uzak akrabalık örüntülerindeki (genetik akrabalık ağı, yani IBD-ağ) değişikliklerle ortaya çıkmıştır.

Çalışmanın yazarı Zsófia Rácz, “Bu topluluk değişimi, hem sit alanı içinde keşfettiğimiz arkeolojik ve diyetle ilgili bir değişimi, hem de Karpat Havzası genelinde meydana gelen büyük ölçekli bir arkeolojik geçişi yansıtıyor” diyor.

Muhtemelen bölgedeki siyasi değişikliklerle ilgili olan bu değişime soyda bir değişiklik eşlik etmemiştir ve bu nedenle tüm toplulukların incelenmesi olmadan görünmez olurdu.

Bu bulgu, soy düzeyinde genetik sürekliliğin tüm toplulukların yer değiştirmesini nasıl gizleyebileceğini vurgulamakta ve genetik soy ile arkeolojik değişimleri karşılaştıran gelecekteki çalışmalar için önemli çıkarımlarda bulunmaktadır.

Kaynak: PHYS ORG