Attica kırmızı figürlü hydria. Bebeği emzirip veya yıkadıktan sonra annesine uzatan bir dadıyı gösteren sahne MÖ 440-430. © The Trustees of the British Museum

Çocukların anne ve babalarıyla birlikte resmedildiği vazo resimlerinde muhtemelen en dikkate değer olanlarından birisi emekleyen çocuk tasviri bulunan kaptır. Pişmiş toprak heykeller de çocukların ev içindeki faaliyetlerini anlamamızı sağlamaktadırlar. Örneğin beşikteki bebekler, annelerinin ya da bakıcılarının omuzlarındaki çocuklar ya da yemek pişirmeyi öğrenen kız çocuğu tasvirleri çocuğun büyüme süresince neler yaptığını ve annelerinin sorumluluklarını göstermiş olmaktadır.  Aynı şekilde, filozof ve yazarlar eserlerinde eğitime daha çok yer verirken çocuğun evde annelerinden aldığı eğitim üzerinde bilgilendirmelerini de arttırmışlardır. Ailede başlaması gereken çocuk eğitiminin önemi artık antik yazarların eserlerinde vurgulanmaya başlamıştır. Öğretmenlerin okulda vermesi gereken eğitimden öncesi olan aile eğitiminin önemini açıklayan Platon, çocukların “mükemmel birer yurttaş” olmaları adına çocukluktan eğitilmeleri gerektiğini ve bu süreçte ebeveynlerin görevlerinin önemli olduğunun altını çizmektedir. Onlar, yasalar tarafından doğru olduğuna karar verilmiş olana doğru çocuklarını çekmeli ve yönlendirmelidirler. Platon, aile içinde çocukların, altı yaşına kadar anneleri ve hemşirelerinin gözetiminde eğitilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Herodotos, anneleri, çocuklara konuşma ve okumayı öğrettikleri kadar onlara sahip oldukları kültürü aktaran ve pekiştiren kişiler olarak tanımlamaktadır. Aristoteles, çocuğun aile içindeki önemini açıklarken, çocuğun karı-koca arasındaki bağı güçlendiren ve evin istikrarını sağlayan temel unsur olduğunun altını çizmiştir. Ksenophon,  Sokrates’in annelerden övgüyle bahsettiğini ve bu kadınların çocuklarını büyütürken sarf ettikleri özveriyi aktardığını açıkça dile getirmiştir. Pindaros’un yazdığı şiirlerde ya da şarkılarda kadın karakterler genellikle ya anne ya da tanrıçadır. Annenin verimliliğini ve kutsallığını onun şiirlerinde bulmak mümkündür.

Hem evde hem de toplumda önemli rolleri sahip kişiler olarak düşünülen annelerin çocuk doğduktan sonra en önemli görevleri bebek bakımı olmuştur. Bu durum, dönemin vazo tasvirlerine nadir de olsa konu olmuştur. Örneğin, MÖ 450 yıllarında tarihlenen bir vazo tasvirinde oturmakta olan bir anne, köle olduğu düşünülen yardımcı bir kızdan çocuğunu almaktadır. Tasvirin ortasında kalathos kullanıldığından onun saygın bir ev hanımını ve evin annesini simgelediği düşünülmektedir. Bu iki tasvirden kadının en önemli iki görevinin dokuma ve çocuk bakımı olduğu anlaşılmaktadır. Annelerin çocuk bakımı sırasında bile çocuklarına alışkanlık kazanmaları için çaba harcadıkları düşünülmektedir. Nitekim beslenmeleri için kullanılmış olan bir biberon üzerinde bile bir annenin öğüdü yer alabilmiştir. Dönemin biberon örneklerinden muhtemelen en güzeli olan ve MÖ 5. yüzyıla ait olduğu düşünülen buluntu üzerinde Grekçe olarak “İç, sakın düşürme” yazmaktadır. Çocuğunun bakımı ile sorumlu olan anne bu görevi gerçekleştirirken bile onu eğitmek ister. Çocuğunun karnını doyururken de onun dikkatli olmasını isteyen anne örneği, eğitimin her yerde ve her zaman anne kontrolünde olduğunun çok önemli bir kanıtı niteliğindedir…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 95. Sayı “ Antik Dönemde Eğitim”