Antik Yunan Okul Öncesi Eğitiminde Kadının Yeri

Arkaik Dönem öncesini aydınlatan Homeros destanları, Yunan kadın modelini çizmekte, kadınların ev yönetiminden ve çocukların eğitimden sorumlu olduğunu göstermektedir. Kourotrophos denilen çocuk yetiştiriciliği, anneler başta olmak üzere oikos içinde çalışan bakıcı ve sütannelerin (τροφοί) sorumluluğunda olmuştur.

Atina Ulusal Arkeoloji Müzesi'nde bulunan Miken kadın tanrıları ve çocuk heykelciği. ©wikipedia

Kent devletlerinin güçlendiği Arkaik Dönemde kadının evde izole olması durumunun doğal bir sonucu olarak çocuk eğitimi görevi önemini arttırmış ve görsel buluntulara konu olmaya başlamıştır.  Yunan çocuk eğitiminde daha çok Spartalı kadınların tercih edildiği görülmektedir. Bunun nedeni onların genç kızlık döneminde sıkı bir eğitim almaları ve erkenden anneliğe hazırlanmalarıdır. Nitekim onlar emsallerine oranla daha farklı bir hayat tarzına sahip olmuşlar ve sağlıklı erkek çocuk doğurmak için erkekler gibi sıkı bir fiziksel eğitim alarak anneliğe hazırlanmışlardır.  

Klasik Çağda Okul Öncesi Eğitimde Kadının Yeri

 

Arkeolojik verilerde çocuk tasvirleri önceki dönemlere oranla oldukça artmış ve döneme ait yazılı eserler çocukların almış oldukları eğitimi daha detaylı olarak açıklamışlardır. Arkaik Dönem özellikleri taşıyan ev içi ve spor aktiviteleri ile müzik ve ritüel tasvirlerinde çocuklar görülmeye devam etmiştir. Çocukların çeşitli işlerde eğitim almaları hem günlük yaşamda işlerin sürdürülebilmesi hem de geleneklerin devamı için oldukça önemli sayılmıştır. Çocuklar tarım, balıkçılık, hayvancılık, ev işleri, el işleri, ticaret, ebelik, tıp, kehanet, büyü, dans, şarkı söyleme, bankacılık ve yazı gibi hayatın her alanında gerekli işlerde aile içinde anne ve babalarından eğitim almışlardır. Örneğin,  Atina’da bulunan yazıtlar, anneler ve kızlarının yün işçisi ya da sütanne olarak birlikte çalıştıklarını ifade etmektedir.  

Attica kırmızı figürlü hydria. Bebeği emzirip veya yıkadıktan sonra annesine uzatan bir dadıyı gösteren sahne MÖ 440-430. © The Trustees of the British Museum

Çocukların anne ve babalarıyla birlikte resmedildiği vazo resimlerinde muhtemelen en dikkate değer olanlarından birisi emekleyen çocuk tasviri bulunan kaptır. Pişmiş toprak heykeller de çocukların ev içindeki faaliyetlerini anlamamızı sağlamaktadırlar. Örneğin beşikteki bebekler, annelerinin ya da bakıcılarının omuzlarındaki çocuklar ya da yemek pişirmeyi öğrenen kız çocuğu tasvirleri çocuğun büyüme süresince neler yaptığını ve annelerinin sorumluluklarını göstermiş olmaktadır.  Aynı şekilde, filozof ve yazarlar eserlerinde eğitime daha çok yer verirken çocuğun evde annelerinden aldığı eğitim üzerinde bilgilendirmelerini de arttırmışlardır. Ailede başlaması gereken çocuk eğitiminin önemi artık antik yazarların eserlerinde vurgulanmaya başlamıştır. Öğretmenlerin okulda vermesi gereken eğitimden öncesi olan aile eğitiminin önemini açıklayan Platon, çocukların “mükemmel birer yurttaş” olmaları adına çocukluktan eğitilmeleri gerektiğini ve bu süreçte ebeveynlerin görevlerinin önemli olduğunun altını çizmektedir. Onlar, yasalar tarafından doğru olduğuna karar verilmiş olana doğru çocuklarını çekmeli ve yönlendirmelidirler. Platon, aile içinde çocukların, altı yaşına kadar anneleri ve hemşirelerinin gözetiminde eğitilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Herodotos, anneleri, çocuklara konuşma ve okumayı öğrettikleri kadar onlara sahip oldukları kültürü aktaran ve pekiştiren kişiler olarak tanımlamaktadır. Aristoteles, çocuğun aile içindeki önemini açıklarken, çocuğun karı-koca arasındaki bağı güçlendiren ve evin istikrarını sağlayan temel unsur olduğunun altını çizmiştir. Ksenophon,  Sokrates’in annelerden övgüyle bahsettiğini ve bu kadınların çocuklarını büyütürken sarf ettikleri özveriyi aktardığını açıkça dile getirmiştir. Pindaros’un yazdığı şiirlerde ya da şarkılarda kadın karakterler genellikle ya anne ya da tanrıçadır. Annenin verimliliğini ve kutsallığını onun şiirlerinde bulmak mümkündür.

Hem evde hem de toplumda önemli rolleri sahip kişiler olarak düşünülen annelerin çocuk doğduktan sonra en önemli görevleri bebek bakımı olmuştur. Bu durum, dönemin vazo tasvirlerine nadir de olsa konu olmuştur. Örneğin, MÖ 450 yıllarında tarihlenen bir vazo tasvirinde oturmakta olan bir anne, köle olduğu düşünülen yardımcı bir kızdan çocuğunu almaktadır. Tasvirin ortasında kalathos kullanıldığından onun saygın bir ev hanımını ve evin annesini simgelediği düşünülmektedir. Bu iki tasvirden kadının en önemli iki görevinin dokuma ve çocuk bakımı olduğu anlaşılmaktadır. Annelerin çocuk bakımı sırasında bile çocuklarına alışkanlık kazanmaları için çaba harcadıkları düşünülmektedir. Nitekim beslenmeleri için kullanılmış olan bir biberon üzerinde bile bir annenin öğüdü yer alabilmiştir. Dönemin biberon örneklerinden muhtemelen en güzeli olan ve MÖ 5. yüzyıla ait olduğu düşünülen buluntu üzerinde Grekçe olarak “İç, sakın düşürme” yazmaktadır. Çocuğunun bakımı ile sorumlu olan anne bu görevi gerçekleştirirken bile onu eğitmek ister. Çocuğunun karnını doyururken de onun dikkatli olmasını isteyen anne örneği, eğitimin her yerde ve her zaman anne kontrolünde olduğunun çok önemli bir kanıtı niteliğindedir…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 95. Sayı “ Antik Dönemde Eğitim”

EN ÇOK OKUNANLAR

Tarlada Yürüyüş Yapan Kadın 2150 Gümüş Sikke Buldu

Prag'ın güneydoğusundaki Kutnohorsk kentinde tarlada yürüyüş yapan bir kadın, çiftçilik faaliyetleri sırasında yüzeye çıkan birkaç gümüş sikkeye rastladı. Çek Cumhuriyeti'nde şimdiye kadar bulunan en büyük erken ortaçağ sikke istifini açığa çıkardığının farkında değildi.

SON İÇERİKLER