1982 onarımında ayaklardan (VGM Arşivi'nden).

Küçük bir avlu içerisine konumlandırılan Hisar Camii, 30.50 metre X 18.50 metre boyutlarında merkezi kuruluşlu bir ibadet mekânı, kuzeyindeki son cemaat yeri ve kuzeybatısındaki minareden oluşmaktadır. Boyutları bakımından kentin en büyük camilerindendir. Avlusunda muvakkithane, kütüphane, çeşme ve iki şerbetlik yer alan yapının Hisarönü Meydanı’nda da iki şadırvanı bulunmaktadır. Meydanın doğusundaki şadırvanın yerinde önceden Müftü Ahmed Said Efendi tarafından yaptırılmış bir şadırvan bulunduğu, 1293/1876 yılında Evliyazade İbrahim Efendi tarafından günümüzdeki formuyla yeniden inşa ettirildiği anlaşılmaktadır. Şadırvanın kitabe metni İzmir Mevlevihanesi Şeyhlerinden Nureddin Dede’ye, hattı ise hattat Mehmed Fikri’ye aittir. Nureddin Dede’nin kullandığı Nûri mahlasına Natırzade Camii’nin avlu girişi üzerindeki 1874-1875 tarihli kitabede ve Bayraklı-Yahya Hayati Paşa Konağı cephesindeki 1888 tarihli çeşmenin kitabesinde de rastlanmaktadır. Kuzeybatıda yer alan şadırvan ise kitabesine göre 1883 yılında Bakırcı Hacı Mehmed Efendi’nin oğlu Hacı Mahmud Efendi tarafından yaptırılmıştır.

Harimden.

İbadet mekânının kuzeyinde yer alan son cemaat yeri, mermer sütunların taşıdığı kubbelerle örtülü yedi birimden oluşmaktadır. Kuzeybatı köşede yer alan minare, giriş açıklığı üzerindeki kitabesine göre 1927 yılında Mirliva Kazım Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. İbadet mekânına kuzey duvarı üzerindeki üç açıklıktan girilmektedir. İbadet mekânında yer alan dördü güney duvarına gömülü, altısı serbest on ayak ile taşınan 15.94m çapındaki merkezi kubbe hayli dikkat çekicidir. Merkezi hacmin doğu ve batısında ikişer, kuzeyinde ise beş küçük kubbeli birim bulunmaktadır. Kuzeydeki kubbeli birimlerin arasında beşik tonozlu daha küçük birimlere de yer verilmiştir. Merkezi kubbe ile doğu ve batıdaki kubbelerin geçişleri tromplarla, kuzeydeki kubbelerin geçişleri ise pandantiflerle sağlanmıştır. Merkezi kubbeyi taşıyan ayaklar günümüzde silindirik kesitli olmakla birlikte, özgünde sekizgen kesitli oldukları anlaşılmıştır.

Kubbe

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 89. Sayı “Osmanlı’da İzmir Tanıklığı”

Kaynakça

^{Aktepe, M. (2003) İzmir yazıları (Camiler, Hanlar, Medreseler, Sebiller), İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür yayınları.}

^{Arık, R. (1971) Bazı Örnekleriyle Anadolu’da “Barok” denen Camiler, (Doçentlik Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi.}

^{Arık, R. (1988) Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.}

^{Atay, Ç. (1978) Tarih İçinde İzmir, İzmir: TİFSET Basım ve Yayın Sanayii A.Ş.}

^{Baykara, T. (1974) İzmir Şehri ve Tarihi, İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası.}

^{Çakmak, Ş. (2019) “The Lower Castle, Hisar Mosque and Agora of the Smyrna”, III. Smyrna Çalıştayı Bildirileri, s.267-279, Ege Yayınları.}

^{Çakmak, Ş. & Yurdagül, M. (2022) “Yeni Bulgular Işığında İzmir Hisar Camii” Sanat Tarihi Dergisi, 31/1, s.689-717.}

^{Daşçı, S. (2022) İzmir’de Oryantalist Ressamlar, İzmir: İzelman Yayınları.}

^{Kahraman, S.A. (2011) Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine, (9. Kitap, C.I), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları}

^{Kuyulu Ersoy, İ. (2013) “Dinsel Yapılar Mimarisi”, İzmir Kent Ansiklopedisi, Mimarlık, (C.I, s.7-137), İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.}

^{Kuyulu Ersoy, İ. (2014) “İzmir, Bayraklı Yahya Hayati Paşa Köşkü: Kül Olan Resimler” XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 18-20 Ekim 2012, C.2, s.529-545, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.}

^{Nezihi, R. (2001) İzmir’in Tarihi, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.}

^{Tınal, M. (2011) İzmir Depremleri, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi.}

^{Tütüncü, M. (2017) “İstanbul Fatihi’nin İzmir’deki Mührü: İzmir Kalesi’nin Kayıp Kitabesi” Yedikıta Dergisi S. 110, s.18-27, İstanbul.}

^{Üzel, M. (2018) İzmir Mevlevihanesi, Ankara: Htc Ofset Matbaa.}

İnternet Siteleri

^{gallica.bnf.fr}

^{https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE2897411}