Pişmiş Toprak Ana Tanrıça Heykelciği

Uyuzdere Mağaraları ve Ana Tanrıça kültü, kent merkezinden uzakta olmasına karşın kolay ulaşılabilir konumdadır. Açıkça şehrin canlı hayatından ayrı tutulmuş, dağlık ve ormanlık bir arazide özgün doğal konumunda kurulmuştur. Metropolis kent merkezinde ise şehrin, kutsal alanları ile birlikte planlanması daha farklı temellere dayandırılmıştır. Kentleşme süreci MÖ 3. yüzyılda Seleukos Krallığı ile birlikte başlamaktadır. Kent, Pergamon Krallığı'nın desteği ile MÖ 2. yüzyılda zenginleşmiştir. Bu düzeyi en iyi sergileyen örnekler Tiyatro, Stoa, Bouleuterion, gibi görkemli kamu yapıları ve nitelikli heykeltıraşlık eserleridir. Metropolis MÖ 133 yılında Pergamon Krallığında hak iddia ederek Roma'ya karşı isyan başlatan Aristonikos'a karşı Roma'nın yanında yer almış ve önde gelen vatandaşlarından biri olan Apollonios Dossier önderliğinde savaşa dahil olmuştur.

Metropolis Tiyatrosu

Apollonios ve Metropolisli gençler, Thyateira (Akhisar) yakınlarında yaşamlarını yitirmiştir. Bunun üzerine kent meclisi tarafından onurlandırılmışlardır. Romalı tarihçi Plinius, MÖ 1. yüzyılda Metropolis'i Ephesos'un mahkeme bölgesi (conventus) içinde gösterir. Tarihçi Appianos'tan öğrendiğimize göre, Ephesos, Tralleis (Aydın), Hypaipa (Ödemiş) gibi kentlerin yanı sıra, Metropolis de MÖ 86 yılında Mithridates'in kısa süreli boyunduruğu altına girmiştir. Roma İmparatorluğu'nun kurucusu Augustus ile birlikte başlayan barış süreci (Pax Romana) Metropolis'te de hissedilir. Bu süreç kentte bir canlanmaya yol açmıştır. Tiberius Dönemine kadar süren refah dönemi MS 17 yılındaki deprem felaketi ile son bulmuştur.

MS 18 yılından itibaren depremden zarar gören kentin tekrar yaralarını sarmaya başladığı görülür. MS 1. yüzyılın sonlarından MS 3. yüzyıl sonlarına kadar, Roma egemenliği altındaki tüm coğrafyada olduğu gibi Metropolis'te de ekonomik bir refah süreci yaşanmıştır. Kent özellikle MS 2. yüzyılda, kutsal alanları, kamu yapıları ve sivil konutlarıyla, yamaçta kurulu olmasına rağmen ızgara planın en iyi şekilde uygulandığı modern bir şehir hüviyetine sahiptir. Batı Anadolu'da çok sayıda kente katkısı bulunan Antoninus Pius'un zamanında Metropolis'te de büyük bir Hamam ve Palaestra kompleksinin inşa edilmiş olması şehrin ulaştığı refah düzeyinin göstergesidir. MS 3. yüzyıl çok sayıda şiddetli depremin ve Got akınlarının gerçekleştiği bir yüzyıl olarak bölge kentlerini oldukça zorlamıştır. Bu süreçte ekonomik yönden gerileme sürecine girilmiştir. Bu durum MS 6. yüzyılda Metropolis'in piskoposluk merkezi olarak tanınmasına kadar sürmüştür. Araplıtepe Mevkii'nde farklı dönemlerde değişikliklere uğramış Bizans Kilisesi, MS 6. yüzyıldan itibaren piskoposluk kilisesi olarak kullanılmış olmalıdır…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi, 88. Sayı “ İzmir’in Kültürel Belleği “