Günümüzde aile, Türk Dil Kurumu tarafından “Evlilik ve kan bağına dayanan, karı, koca, çocuklar, kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum içindeki en küçük birlik; ev, familya” olarak tanımlanmaktadır. Her ne kadar sosyo-kültürel yapı bakımından bugün bu tanım kabul edilse de MÖ 2. binyılda Anadolu’nun önemli aktörlerinden biri olan Hititler için aile, çok katmanlı bir olgudur. MÖ 1650 – 1200 dolaylarında Orta Anadolu’da bulunun günümüz Çorum, Sungurlu ilçesinde kurulan Hitit devleti, çok kültürlü bir yapıya sahipti. Anadolu’nun yazılı tarihine miras bıraktıkları binlerce çiviyazılı belge bugün Hititlerin kültür mozaiğine ışık tutmaktadır. Hitit çiviyazılı arşivleri, devlet arşivi olduğundan, çoğunlukla kraliyet ailesi hakkında bilgi verirken halk ile ilgili çok az bilgimiz mevcuttur. Bu doğrultuda aile kavramı, kraliyet ailesi ve Hitit toplumu için aile olarak iki farklı kapsamda ele alınacaktır.

Kraliyet Ailesi: Soy, Evlilik

Kraliyet ailesi alt soy (kralın çocukları), yan soy (kardeş, kuzen, akrabalık bağı olan kişiler), kral ailesine dışarıdan katılanlar (damatlar ve onların aileleri) çerçevesinde şekillenmiş bir kurum olarak karşımıza çıkar. Kral ve asil soylu kraliçenin doğum yoluyla soydan gelen çocuğu, doğal olarak kraliyet ailesi mensubu olmaktadır. Kandan gelen soy bağı, Hititçe çiviyazılı metinlerde ḫaš- / ḫanš- (doğurmak, üretmek, meydana getirmek) fiilinden isimleşen ḫaššatar- / ḫanšatar kelimesi ile ifade edilmiştir. Asil soydan gelmeyen bir kadından olan çocuklar da prens ve prenses kabul edilmekle birlikte, bu çocukların hiyerarşik konumu, asil soylu kraliçeden doğan çocuklar ile aynı değildir.

Hitit Devleti teokratik monarşi ile yönetildiğinden, kral yönetim hakkını baş tanrıdan (fırtına tanrısı) alırdı. Dolayısıyla tanrıdan aldığı meşruluk ile kraliyet soyunun kutsallığını ve devamlılığını sağlardı. Devletin ilk kurulduğu yıllarda yönetim hakkına asil soy ve yan soydan gelen kişiler sahip olabiliyordu. Bu durum taht kavgalarına sebep olmuştur. Kral Telipinu taht kavgalarını engellemek için bir ferman düzenlemiş ve bu ferman ile kraliyet ailesi içindeki çatışmaları engellemeye çalışmıştır. Eski Hitit Dönemi krallarından Telipinu’nun Ferman metninde veraset sistemini düzenlendiği pasaj aşağıda yer almaktadır:

CTH 19

KBo 3.1 + KBo 12.5 + KBo 3.68 + KBo12.7 + KBo 12.12 Öy. II § 36 Birinci dereceden (eşin) oğlu olan prens, kral olsun! Eğer 37 birinci (eşten) bir [pre]ns yoksa, kim ikinci dereceden (eşin) oğlu (ise) kral o 38 olsun! Eğer (yine) de bir prens (ve) erkek çocuk yoksa kim birinci dereceden (eşin) kızı ise 39 ona bir iç güveyi(si) alsınlar ve kral o ol[sun!]