Mezopotamya’da erken dönemde piktogram olarak yazılmış metinler ne yazık ki herhangi bir dilin fonetik, gramer ve vokabüler yapısı hakkında garanti bilgiler sağlamamaktadır. Çok sıklıkla bu tabletlerin dilinin Sümerce olduğu hatasına düşülmektedir. Sümerce, Jemdet Nasr dönemi Uruk III katmanında tespit edilen tabletlerin dilidir. Şüphesiz Arkaik Sümer (MÖ 3100-2600) yazısı köken olarak piktografik yazıdan gelişmiştir. Bu açıdan Sümerlerin piktografik yazıyı çiviyazısına dönüştürdükleri söylenebilir. Çiviyazısı bir sistem olarak çeşitli dil gruplarının tanınıp sınıflandırılmasına olanak veren bir iç değişim geçirmiştir.

En erken yazım örneklerinden biri,pişmiştoprak tablet, MÖ 3200 civarında, Kiş, Irak.

Bu değişimin en önemli ayağı fonetik yazılışa geçiş olmuştur. Böylece bir kelimeyi okunuşuna karşılık gelen işaretlerle yazma olanağı doğmuştur. Çiviyazısı fonetik yazılışların yanı sıra logogram ve determinatif niteliğindeki yazılışlarla da zenginleşmiştir. Çiviyazısına gerçek kimliğini kazandıranlar Asurlular olmuştur.

MÖ 2500’ler civarında Asurlular yazışma aracı olarak çiviyazısını benimsemişlerdir. Bir Sami dili olduğu için daha önce Sümer fonetik yazılışlarında kullanılmamış pek çok yeni işareti çiviyazısına kazandırmış, bu yazı sisteminin tüm Ön Asya’da yayılmasını sağlamışlardır. Asurluların dışında Hitit, Luvi, Pala, Hatti, Hurri, Mitanni, Ugarit, Ebla, Pers ve Urartu kültürleri de çiviyazısını kullanmışlardır.

Mısır’da da yazı piktogramlardan gelişmiştir. Piktografik yazının yaygın bilinen türü hiyerogliflerdir. Bunlar anıtlar üzerinde kabartma şeklinde oyulmuş işaretlerden oluşur. Hiyerogliflerin daha az bilinen türü kursif olanlardır. Bunlar daha çok dini belgelerde papirus veya ahşap üzerinde kullanılmışlardır. Hieroglif yazısının yanında Mısır’da hieratik ve demotik yazı türleri de kullanılmıştır.

Mısır’da yazı dış formları açısından dönemden döneme, türden türe değişiklik göstermesine rağmen iç yapısında, özellikle sözcüklerin yazılışında, geleneksel bir yol izlemiştir. Mısır’daki yazı türleri de fonetik, logografik ve determinatif unsurlar içermektedir. Mısır yazılarının karmaşık ve geleneksel yapısı bu yazı türlerinin yaygınlaşmasını engellemiştir.

Yazının geçirdiği üçüncü evre alfabenin ortaya çıkması ve gelişmesi olmuştur. MÖ 2. binyılın ortalarında Ugarit’te çiviyazılı bir alfabe türü kullanılmıştır. Çiviyazılı alfabe kullanan başka bir toplum da Perslerdir. Ancak modern “alfabe” sistemi çiviyazısı üzerinden değil bir Batı Sami halkı olan Fenikelilerin oluşturduğu alfabeden doğmuştur. Alfabe sözcüğü de köken olarak Fenike işaret tablosunun ilk harfleri olan aleph ve bet’ten gelmektedir. Fenike yazısında bir kelimenin tam okunuşuna karşılık gelen yazılış bulunmuyor, sesli harfler gösterilmiyordu.

Bir kelimenin okunuşuyla tam yazılışı arasındaki ilişki ilk kez Hellenler tarafından kurulmuştur. Hellenler, bu yeni sistemle yazmayı ve okumayı herkes için olanaklı kılmıştır. Modern Batı alfabesi Hellenceyi çeşitli düzenlemelerle yenileştiren Latince üzerinden doğmuştur. Anadolu’da ilk yazılı belgelere Asur Ticaret Kolonileri Çağında rastlanmaktadır. Bazı araştırmacılar Hattuşa’da Hititçe için kullanılan yazı sisteminin kökeni olarak Eski Asur çiviyazısını, bazıları da Kuzey Suriye’deki Tell Açana (Alalakh) VII katmanında kullanılan çiviyazısını gösterirler. Anadolu’nun özgün yazı sistemi Hiyeroglif yazısıdır.

Bu yazı sistemi Mısır hiyeroglif yazısından etkiler taşımaktadır. Kökeni 3. binyılda kullanılan damga işaretlerine kadar uzayabilir. Hem Hititler Döneminde hem de Geç Hitit Şehir Devletleri Döneminde kullanılmıştır ve Anadolu’da 2. binyıldan 1. binyıla geçişte bir kültürel devamlılık olduğunu gösteren önemli bir örnektir.

Birinci binyıl Anadolu’sunun önemli özelliklerinden bir tanesi yazı türlerinin zenginliğidir. Doğu Anadolu’da Urartular çiviyazısı kullanmaya devam ederken, Güney ve Batı Anadolu’da alfabe kökenli yeni yazı sistemleri ortaya çıkmıştır. Fenike yazısının Anadolu’ya girmesi bir dönüm noktası olmuştur. Fenike yazısı olasılıkla Frig yazısına kaynaklık etmiştir.

En eski Hititçe yazılı metinler 16. yüzyıla tarihlenirken Hitit çiviyazısı ve dilinde yazılmış bilinen en eski belge, orijinal belgenin daha geç bir kopyası olan kral “Anitta Metni”dir. Anadolu Arkeoloji Müzeleri

MÖ 7. ve 6. yüzyıllara tarihlenen graffito’larda belirgin bir Sami etkisi tespit edilmektedir. Lidce ve Karca gibi erken dönemlere tarihlenebilen yazı örneklerinde de bu izlere rastlanmaktadır. Likçe de olasılıkla erken dönemlerde ortaya çıkan bir proto-Anadolu yazı siteminin sonucu olarak doğmuştur. Perslerin Anadolu’ya gelişiyle birlikte Arami yazı sisteminin kullanıldığı görülmektedir. Arami yazı sitemi global bir kimlik kazandığı için sadece Persler tarafından değil, Anadolu’daki çeşitli yerel halk grupları tarafından da kullanılmıştır.

Anadolu’daki yazı tarihi açısından belirleyici başka bir gelişme de Klasik Dönemdeki Milet yazısının yayılması olmuştur. Arkaik İyon yazı sistemi Anadolu’da İyonya dışında bir varlık alanı bulamamıştır. Hellencenin Anadolu’daki yayılımı da belirleyici olmuştur. Hellenistik Dönemden itibaren yerel yazı sistemleri kaybolmuş, yerlerini Hellenceye terk etmişlerdir.

Bu baskın Hellenleşmeye tamamen kendilerine özgün yazı sistemi kullanan Sideliler ve Pamfilya (Pamphylia) Hellenleri direnç gösterebilmiştir. Anadolu’nun Romalıların eline geçmesi kısmen bazı kolonilerde Latincenin kullanılmasının önünü açmıştır ancak Latince, mezar yazıtları ve dekretler dışında bir kullanım alanı bulamamıştır.

Eski Anadolu Dilleri alanının önemli dönüm noktası Hristiyanlığın devlet dini kimliği kazanmasıdır. Hristiyanlıkla birlikte herhangi bir Anadolu halkının diline ve yazısına ilişkin izler kaybolmuştur.