Daha sonraki yüzyıllarda ise, insulanın dış kenarları çevresine daha düşük standartta konutlar, su değirmenleri ve atölyeler inşa edilmiştir. Bu tarihten sonraki yapılarda mozaik veya diğer döşeme öğelerine rastlanmamıştır.

Aslan mozaiğiYamaç Ev 2, 3. oturma birimi © ÖAI-Niki Gail

Yamaç Ev 2’de bulunan erken tarihli mozaikler, İtalyan mozaik sanatı ile kuvvetli bir etkileşim gösterir. Her ikisi de geometrik desenlerle bezenmiş, yalnızca siyah beyaz tesseralardan yapılmıştır. 2. oturma biriminde yer alan küçük bir odada bulunan mozaik dikdörtgen bir alan içerisine yerleştirilen kırmızı bir baklava formundan oluşmuş ve dış alandaki beyaz ve pürüzlü tesseralar ile kontrast oluşturan minik taşlardan yapılmıştır. Hellenistik Döneme atfedilen bu mozaik dışında, Efes genelinde mozaiklerde Hellenistik geleneğinin izlerine rastlanmamıştır. MS 1. yüzyıldan itibaren mozaikler Batı İtalya’daki örneklerle benzerlik göstermeye başlamıştır. Yamaç Ev 2’den elde edilen bulgulardan, geometrik desenli, siyah beyaz mozaiklerin yüzyıllar boyunca tercih edildiği, MS 1. yüzyılda yapılan taban mozaiklerinin MS 3. yüzyılın 3. çeyreğine kadar korunduğu ve bu mozaiklerin halk tarafından el üstünde tutularak, gerektiğinde onarıldığı anlaşılmaktadır. Sade ama bir o kadar da ustaca yapılmış siyah beyaz tasarımlar (aynı ya da farklı geometrik öğelerden oluşan kombinasyonların yan yana dizilmesi veya kesişmesiyle elde edilmiş) ayrıca bir veya daha fazla renkle (kırmızı ve sarı) zenginleştirilmiş mozaiklerle de kalıcı hale getirilmiştir. Bu tür hafif renkli tabanlara, genellikle sütunlu avluların girişlerinde veya misafir kabul odalarında rastlanır. Benzer tipte yer döşemeleri, Yamaç Ev 2 haricinde, Efes’te bulunan diğer binalarda da görülür. Roma İmparatorluğu’nun doğu kısmında oldukça nadir rastlanan siyah beyaz figürlü mozaikler, MS 2. yüzyıl ortalarına tarihlendirilen Vedius Gymnasion’unda görülür. Yapı içerisindeki bir veya iki tuvalette, beyaz bir zemin üzerine, zemin üzerinde rastgele serpiştirilmiş siyah balık ve deniz kabuklularına ait siluetlerden oluşan bir mozaik döşeme yer alır. Bu mozaiklerin, çağdaş İtalyan sanatının mozaiklerine açıkça bir gönderme olduğu düşünülmektedir.

Hellenistik Dönem resimli mozaik geleneğindeki renkli figürlü mozaiklere, Efes’te şimdiye kadar oldukça nadir rastlanmıştır. Pençeleri arasında bir boğa kafası tutan bir aslanın tasvir edildiği bir mozaik örneği, MS 2. yüzyıl ortalarına tarihlidir ve Yamaç Ev 2 içerisinde bulunan bir misafir kabul odasında bulunmuştur. Başka örnekler arasında, yaklaşık olarak MS 220-230’a tarihlendirilen Nereid ve Triton’un tasvir edildiği bir mozaik ve Dionysos ile Medusa’nın kafalarının tasvir edildiği mozaikler sayılabilir. Bu tür taban mozaikleri kentte yer alan özel konutlarda oldukça yaygın kullanılmıştır. John Turtle Wood tarafından bulunan benzer türde bir mozaik, Artemision çevresinde yer alan ve rahibin evi olarak adlandırılan bir evde bulunmuştur.

Yamaç Ev 2, 2. oturma birimi içerisinde yer alan misafir kabul odalarının duvar ve tonozlarında ise Severuslar Hanedanlığı Dönemine tarihli, güzel ve ender bulunan cam mozaiklere rastlanmıştır. Mozaiklerin en iyi korunmuş olanlarında Dionysos ve Ariadne’nin de rastlandığı mitolojik tasvirler yer alır.

Bir diğer örnekte ise bir nehir tanrısı olduğu düşünülen bir nymphe (su perisi) tasviri görülür. Efes’te –daha doğudaki kentlere kıyasla- geometrik mozaikler Geç Antik Döneme kadar kullanılmaya devam etmiştir. Elimizde MS 4. yüzyıla tarihli mozaik örnekleri bulunmasa da, 3. yüzyıldan 5. yüzyıla zevk ve tercihlerde bir devamlılık olduğu gözlemlenmiştir. Erken 5. yüzyıl ve devamında yapılan ve kiliseler ile (Aziz Mary ve Aziz John Kiliseleri) kamusal salonlar ve hamam-gymnasion yapılarında bulunan mozaikler, çok renkli ve yalnızca geometrik ve bazen bitkisel motiflerle süslüdür. Hayvan motiflerine ise rastlanmaz. Yamaç Evler’in karşısındaki Kuretler Caddesi’nin güneyine sınırı bulunan ve Alytarkhes Stoası olarak adlandırılan yapının döşemesi ise 12 adet kare ve dikdörtgen panellerden oluşan bir tasarıma sahiptir. Farklı geometrik tasarımlara sahip bu mozaiklerin bazıları Geç Antik Dönemin bir karakteristik özelliği olan halka desenlerle bezenmiştir. Küçük kuşlar ve sarmaşık yapraklarından oluşan bordürler haricinde organik motiflere rastlanmaz. Efes’te, -batı şeridindeki diğer kentlerde ve Küçük Asya’nın içlerinde olduğu gibi- mozaikler hiçbir zaman, taban yüzeylerini kaplayan insan ve hayvan figürlerinden oluşan ve bunların bazı sahnelerde tematik olarak birbirine bağlı olduğu ‘figür halıları’ haline gelmemiştir.

Siyah beyazgeometrik desenli mozaik Yamaç Ev 2, 1. oturma birimi (MS 2. yüzyıl başı) © ÖAI-Niki Gail

Geç Antik Dönem Efes mozaiklerinin, geçmiş yüzyıllardaki mozaiklerle oluşturduğu tezat gözden kaçırılmamalıdır. 1. yüzyıldan 3. yüzyıla tarihlenen mozaikler beyaz zemin üzerine yerleştirilmiş ve çoğunlukla sade siyah bordür veya burma süsleriyle çevrelenmiş bezeli hasır etkisi vermektedir. Geç Antik Dönem mozaikleri ise neredeyse tamamen bezemelerle kaplıdır ve beyaz zemin görünmez. Geç Antik Dönem mozaiklerinin bu tipik bir özelliği Aziz John Bazilikası’nda bulunan (5. yüzyıl kilisesinde bulunan ilk mozaikler) mozaiklerde, Magnesia Kapısı yakınlarındaki Doğu Gymnasionu’nun Bazilikası’nda yer alan mozaiklerde, Yukarı Agora’daki hamam-gymnasion yapısının karşısındaki sütunlu avlunun mozaiklerinde veya Vedius Gymnasionu’ndaki mozaiklerde (2. Dönem) görülür.

Efes’teki bilimsel araştırmalar devam ettikçe, her yıl kazının çeşitli yerlerinde daha fazla mozaik (Büyük Tiyatro’nun caveasının güneyinde, Domitianus Tapınağı’nın terasında veya Geç Antik Dönem konutlarında) ortaya çıkarılmaktadır. Kazıda ele geçen son bulgular, Hellenistik kentin en erken tabakasından veya İmparatorluk Döneminin gelişmekte olan kentinden veya Geç Antik Dönem kentinden daha fazla mozaiğin ortaya çıkacağını ortaya koymaktadır.