Kültepe’de Bulunan Büyü Metinleri

Kültepe’de ele geçirilen az sayıdaki bu büyü uygulamalarının hiçbirinin, Eski Babil kaynaklarında veya sonraki Hitit metinlerinde örneklerini gördüğümüz, bağlama büyüsü ya da kara büyü gibi kötü niyetlerle yapılan büyüler olmadığı görülmektedir. Bunlar daha çok hastalıklara ve kötü cine karşı koruma amaçlı yapılmış pozitif büyülerdir.

Yazılı belge bakımından bütün Yakın Doğu’nun en zengin sit alanları içinde gösterilen Kültepe’de, bugüne kadar 23 bine yakın çivi yazılı tablet bulunmuştur. Ancak bu belgelerin çok azı tüccarların ticarî aktiviteleri dışındaki konularda yazılmıştır. Anlaşma metinleri, līmum listeleri, vasiyetnameler ve okul metinleri gibi, herhangi bir ticarî amaca hizmet etmeyen az sayıdaki tablet gruplarından birisi de büyü metinleridir. “Büyü” anlamındaki Akadca šiptum kelimesi (Sümerce ÉN), bütün Kültepe tabletleri içinde sadece dört büyü metninde, “büyü benim değil; büyülerin efendisi Ea’nın/Nikkilil’in büyüsüdür” ifadesi içinde geçmektedir.

Kültepe’de bugüne kadar, biri henüz yayınlanmamış 7 büyü metni bulunmuştur. Resmî kazılardan önce keşfedilen (BIN 4, 126) ve 1994 yılı kazılarında çıkartılan (Kt. 94/k 821 numaralı) belgeler, başlıca kurbanları henüz doğmamış ya da yeni doğmuş bebekler olan, Lamaštum adlı kadın ifrite karşı yapılmış büyüleri içermektedir. 1948 yılı kazılarında ele geçirilen tabletlerden biri (Kt. a/k 611), muhtemelen ana kervandan ayrılmış küçük kervandaki insanları bir kara köpeğe karşı korumak için yapılmış büyüyü; oldukça kötü korunmuş bir diğer tablet ise (Kt. a/k 302) içeriği tam olarak anlaşılamayan, kamış ile ilgili bir büyüyü içermektedir. Bir diğer belgede (Kt. 90/k 178 numaralı) iki adet büyü kayıtlıdır. Bunlardan ilki, ay tanrısı Sin’in ineğine benzetilen, doğum aşamasındaki bir anneye yardımcı olmak amacıyla; diğeri de yeni doğan bebeklerin yakalandığı sarık hastalığına karşı yapılmıştır. Başka bir belgenin (Kt. 94/k 520 numaralı) konusu ise “kötü göz”e karşı yapılmış bir büyüdür. Son olarak, henüz yayınlanmamış (Kt. 91/k 502) olan metinde konusu bakımından diğer büyü uygulamalarından farklı iki ayrı büyü kayıtlıdır. Bunlardan ilki bir tencere, diğeri ise “kalp” diye adlandırılan bir eşya ile ilgilidir.

Büyü metinlerinin neredeyse tamamı şiirsel bir üslupla kaleme alınmıştır. Büyülerin özellikle başlangıç satırlarında, birbirine ses bakımından benzer kelimelerin ya da tek bir kelimeye ait farklı formların tekrar edilmesiyle kafiye oluşturulmuştur. Örneğin Kt. 94/k 520 numaralı belge şu satırlarla başlar: ēnu-mi ēnum ēnum alušitum kīša birrum lamnum kīša šittum ābiktum tirrum … “Ey göz, göz! alušitu-göz! Gerçekten kötü bir illet! Gerçekten alıp götürülmüş uyku! Titreme! …” Üzerinde iki adet büyünün kayıtlı olduğunu söylediğimiz belgenin (Kt. 90/k 178) ilk satırları ise şöyledir: arhum arah arahtum arhat arhiš tarri arhiš tullad arhiš illikū mā’ū ippîša … “İnek, o bir inek. arahtum, o bir arahtum. Çabucak hamile kalır, çabucak doğurur. Su, onun ağzından çabucak dökülür …”. BIN 4, 126 numaralı belgede 1-7 satırları arasında da şunları okuyoruz: išteat ellat appulat muštabbabbat utukkat lamnat buntu īlim martu AnimO tektir, o bağımsızdır, o geç doğmuştur, o devamlı yanar, o ölünün ruhudur, o kötüdür, o tanrının kızıdır, o tanrı Anum’un kızıdır. …”

Bazı araştırmacılar, Kültepe’de bulunan bu büyü metinlerinin “okul belgeleri” olduğunu ifade etmişlerdir. 1948 yılında bulunan metinlerin (Kt. a/k 302 ve 611 numaralı) okuma-yazma pratiğinde kullanılan örnekler olması muhtemeldir. Ancak, metinlerin çoğunun profesyonel kâtiplerin elinden çıktığı ve amacına uygun olarak kullanıldığı da anlaşılmaktadır.

Kültepe’de ele geçirilen az sayıdaki bu büyü uygulamalarının hiçbirinin, Eski Babil kaynaklarında veya sonraki Hitit metinlerinde örneklerini gördüğümüz, bağlama büyüsü ya da kara büyü gibi kötü niyetlerle yapılan büyüler olmadığı görülmektedir. Bunlar daha çok hastalıklara ve kötü cine karşı koruma amaçlı yapılmış pozitif büyülerdir. Bu bakımdan, Kültepe’deki büyü metinleri, insanları hastalıklardan, zararlı dış etkilerden, kötü ruh veya cinlerden korumak ya da hastalıkları tedavi etmek amacıyla yazılan kâğıtların içine konulduğu, günümüzde kullanımı halen devam eden “muska” denilen nesnelerle karşılaştırılabilir. Yukarıda bahsettiğimiz büyü metinlerinden biri (Kt. 94/k 821), biçim olarak da günümüzdeki muskalara benzer bir şekle sahiptir. Üst kısmında delikli bir çıkıntı bulunan tablet, hastanın iyileşmesine yardımcı olması amacıyla veya evdeki kötü ruhu kovmak için odanın duvarına asılmış olmalıdır.

EN ÇOK OKUNANLAR

Tarlada Yürüyüş Yapan Kadın 2150 Gümüş Sikke Buldu

Prag'ın güneydoğusundaki Kutnohorsk kentinde tarlada yürüyüş yapan bir kadın, çiftçilik faaliyetleri sırasında yüzeye çıkan birkaç gümüş sikkeye rastladı. Çek Cumhuriyeti'nde şimdiye kadar bulunan en büyük erken ortaçağ sikke istifini açığa çıkardığının farkında değildi.

SON İÇERİKLER