Yaban Domuzu Tapınağının Merdivenleri

Göbekli Tepe’de 2012 yılı sonbahar kazı sezonunda, Tabaka III’de bulunan C yapısının giriş kısmında ilginç bir detay ortaya çıkarıldı. Yaban domuzu betimlerinin hakim olduğu tapınağa girişi sağlayan aşağı yukarı 8 basamaklı bir merdiven bulundu

  • Yazar : Oliver Dietrich, Çiğdem Köksal-Schmidt, Cihat Kürkçüoğlu, Jens Notroff, Klaus Schmidt
  • Tarih : 2020-08-13 00:55:13

Kısmen kazılmış, megalitik U biçimli taş eşik. Doğusundaki eşi kaybolmuş, batı kısmında yer alan yırtıcı hayvan tasviri (© DAI, Foto D. Johannes, reconstruction K. Schmidt).

Türkiye’nin güneydoğusunda, Şanlıurfa ilçesinin kuzeydoğusuna birkaç kilometre uzaklıkta yer alan 15 metre yükseklikteki Göbekli Tepe, Harran Ovası’nın yukarısında 750 metrelik bir dağ sırasının bulunduğu bir alana konumlanır. Göbekli Tepe’nin Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme tarihlendiği yalnızca döneme özgü çakmaktaşı aletlerle değil, C14 (karbon 14 tarihleme) verileri ile de doğrulanmıştır. Tabaka III, (MÖ 10. binyıl) yuvarlak biçimli yapılara yerleştirilmiş tonlarca ağırlıktaki yekpare T biçimli dikilitaşların yer aldığı en eski ve en etkileyici tabakadır. Dikilitaşlar kireçtaşı duvarlarla ve duvar içlerine yaslanan sekilerle birbirine bağlanmıştır. Bu yapıların merkezinde her zaman etrafını saranlardan daha büyük (5 metreyi aşkın) bir çift dikilitaş yer alır.

U biçimli taşın hemen arkasına yerleştirilmiş taş eşik üzerindeki sırtüstü yatmış yaban domuzu kabartması (© DAI, Foto D. Johannes).

2012 yılı sonbahar kazı sezonunda, Tabaka III’deki bu yapılara ait ilginç bir detay ortaya çıkarıldı. C yapısında, bir dizi eşmerkezli ve aralıklı sıralanmış, 30 metre çapında dikmeler yer alır. Taban, ana kayanın kesilmesi ve düzeltilmesiyle oluşturulmuştur. Merkezde yer alan dikmeler için düzenlenen 30 cm yüksekliğindeki iki kaide, taban yapımı sırasında ana kaya oyularak yapılmıştır. Bununla birlikte, her iki merkezi dikme de tarihöncesi dönemde yıkılmıştır. Dikmelerin dağılan parçaları bu çukurun aşağısında bulunmuş ancak her bir parçaya uygulanan lazer taramasıyla sanal bir rekonstrüksiyon yapılabilmiştir. Sonuçlar, dikmenin orijinal yüksekliğinin 5 metre civarında olduğunu göstermiştir. C yapısının etrafını saran diğer dikmelerde yaban domuzu betimlerinin hâkim olduğu birkaç adet kabartma yer alır. Bu özel yapının biçim ve düzeni zaman içerisinde ciddi olarak değişmiştir.

C yapısının girişini gösteren rekonstrüksiyon çizimi (© DAI, Foto N. Becker, rekonstrüksiyon Klaus Schmidt, Jens Notroff).

Yapının erken dönemlerinde, giriş kısmı “dromos” (yuvarlak yapıya eklenmiş dikdörtgen biçimli giriş koridoru) şeklini andırır. Giriş yolunun, birbirine paralel iki duvarın dikdörtgen biçimde kollara ayrılmasıyla oluşturulduğu düşünülmektedir. Bu duvarlar, dikkat çekici bir biçimde devasa taşlardan yapılmış ve her iki yüzeyi de işlenmiştir. Bir bariyer gibi olan devasa bir başka taş levha giriş yolunun dışına doğru çıkıntı yapmaktadır. Levha tüm olarak koruna gelmemiştir. Fakat iki tabakası korunmuş olduğundan ana girişin taş yığma ile kapatılmış olduğunu söylemek mümkündür. Levhanın güney tarafında, C yapısına ve ziyaretçiye doğru yüzünü dönen kısmında, kapı çukuru girişinin altında, sırtüstü yatmış bir yaban domuzu kabartması bulunur. Bu kabartmalı taş eşiğe başka bir yapı ögesi de eşlik eder. İlk önce, güneyde, taş eşiğin önünde yer alan plastik biçimde oyulmuş bir hayvan heykeli kazılarak ortaya çıkarılmıştır. Bu güçlü yırtıcı hayvan, ağzını geniş bir şekilde açmış olarak tasvir edilmiştir. Bu hayvanın aslan ya da ayı olması muhtemeldir.

Sadece 80 cm uzaklıkta, oldukça tahrip olmuş, olasılıkla yontulmuş başıyla heykelin bir benzeri bulunmuştur. Kazı çalışmaları sürdükçe, bu ikinci doğu kolonun batıdaki eşiyle birlikte devasa, yekpare bir U biçimli nesneye ait olduğu kesinlik kazanmıştır. Bu öge ve taş eşiğin C yapısının girişi olduğu açıkça ortadadır. 2012 sonbahar kazı sezonu çalışmalarında ortaya çıkarılan başka bir yeni öge ise yapı girişi kısmındaki aşağı yukarı 8 basamaklı bir merdivendir. Bu ögenin, C yapısının orijinal girişini ve ana kaya üzerinde bir köprü oluşturması amacıyla inşa edilmiş olması muhtemeldir. Ancak ileriki dönemlerde yapılacak olan kazı çalışmaları ile bu durum tam olarak anlaşılacaktır.

EN ÇOK OKUNANLAR

Köpeğini Gezdiren Çocuk Roma Dönemine Ait Altın Bilezik Buldu

11 yaşındaki bir çocuk, İngiltere'nin Batı Sussex bölgesindeki Pagham yakınlarındaki bir tarlada nadir bulunan altın bir Roma bileziği keşfetti. Romalı askerlere kahramanlıklarından dolayı verilen armilla tipi süslü bir bilezik olan ve MS.1. yüzyıla tarihlenen bilezik, 300 yıldan daha eski bir altın obje olarak, bir adli tıp soruşturmasında resmi olarak hazine ilan edildi.

SON İÇERİKLER