Bir adak olan mumyalanmış bir köpek. ©Anna-Marie Kellen. 

Eski Mısır'da mumyalanan ve tanrılara adanan milyonlarca hayvanın çoğu köpekti. Milyonlarca köpek bu şekilde öteki dünyaya gönderilmiştir. 2015 yılında, geniş Saqqara nekropolündeki yeraltı mezarlarının, çoğu köpek olan çok sayıda hayvan mumyası (8 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor) içerdiği tespit edildi. Araştırmacılar o dönemde yeraltı mezarlarında mumyalanmış kediler, firavun fareleri, şahinler ve diğer hayvanların da bulunduğunu bildirmişti.

Mısır'daki başlıca köpek mezarlıklarını gösteren bir harita. Çizim, Nicholas Warner. 

Yeraltı mezarlarının çakal başlı ölüm tanrısı Anubis'e ait bir tapınakla ilişkili olduğu bildirilmektedir. Alandaki bazı köpek gömülerinin sevilen evcil hayvanlara ait olduğu, bazılarının ise tanrıya sunulan sadık adaklar olduğu düşünülmektedir - muhtemelen kurban için yem üreten eski köpek fabrikalarının ürünleridir.

Sakkara'da bol miktarda köpek vardı ve şimdi, zamanla parçalanmayan veya günümüz gübresine dönüşmeyen kafataslarının üç boyutlu yakın analizine dayanarak ne tür köpekler olduğuna dair fikir edinebiliyoruz.

Krallar Vadisi'nde bulunan köpek, muhtemelen bir kraliyet evcil hayvanıydı ve kendi mezarını hak ediyordu. ©Anna- Marie Kellen. 

Araştırmacılar, ölen köpek kafataslarını, 38 farklı evcil ırk, yabani köpekler (muttlar) ve Yakın Doğu ve Afrika'da antik Mısır'da görülmüş olması muhtemel 157 yabani köpek de dahil olmak üzere modern köpek kafataslarıyla karşılaştırdı.

Maymun ve köpek mumyaları, Kahire Mısır Müzesi ©Namiac

Köpek Mumyası ©Kahire Mısır Müzesi

Daha sonra 41 mumyalanmış köpek kafatasını bu verilerle karşılaştırdılar. Şok edici bir şekilde "köpekleri" tanımladılar ama aynı zamanda Afrika altın kurtlarının ve ilk kez Yakın Doğu gri kurtlarının varlığını da tespit ettiler.

Ayrı bir çalışma, mumyalanmış başka köpekgillerin de varlığını tespit etti: daha küçük olanlar, tilki ve çakallar.

Tilki / unsplash ©Karen

Köpeklere gelince, en azından bazılarının modern çağdaki bazı köpekler kadar sevildiği açıktır.

6. Hanedanlık Mısır, firavunun köpeği için yazıt: "Majestelerinin muhafızı olan köpek. Adı Abuwtiyuw'du. Majesteleri onun gömülmesini ve ona bir tabut verilmesini emretti".

Abuwtiyuw, tarihi kayıtlarda bilinen en eski hayvan isimlerinden biridir. İsminin ne anlama geldiği bilinmiyor, ancak bazıları bunun eski Mısır'daki köpek havlamasının onomatopoeik versiyonu olan iwiw veya abuw'a dayandığını tahmin ediyor. (Modern İbranice'de köpek kime sorduğunuza bağlı olarak "nasıl nasıl" ya da "hav hav" der).

Said Abuwtiyuw öbür dünyaya ince çarşaflarla kefenlenmiş olarak gitti: Antik metnin çevirisinin yorumuna göre, firavun bunu köpeğin Anubis'in önünde onurlandırılması için emretti.

Köpek Mumyası, Mısır, MÖ 510-230 ©Brooklyn Museum

Dolayısıyla, evcil hayvanların gömülmesi, yakılması ve benzeri uygulamalar ille de kapitalist aşırı tüketimin körüklediği modern bir hastalık değildir ve köpekler söz konusu olduğunda, aslında 13 bin yıldan daha eskiye dayanmaktadır.

Hangi firavunun köpeğini bu kadar sevdiği bilinmemektedir: başka bir mezara "yeniden yerleştirilmiş" olan yazıtta bu belirtilmemektedir. Abuwtiyuw'un cinsi hakkında da spekülasyonlar var, çünkü cesedi ve mezarı hiçbir zaman bulunamadı, sadece 1935'te çalınan yazıt bulundu.

Abuwtiyuw yaklaşık 4.280 yıl önce yaşayıp öldüğünde, Mısırlılar da dahil olmak üzere Orta Doğu halkları köpek güzelliği ve/veya işlevselliği konusunda idealler geliştirmiş ve Saluki gibi av köpekleri (büyük görme yeteneklerine sahip köpekler) gibi ırklar yaratmışlardı. Bu hayvanlar zaten tüm bunların kökeni olan kurttan biraz uzaktaydı. Söylendiği gibi Sakkara'da da bulunmuştu.

Saluki Tazı / unsplash ©Anton Şunalov

Kafa karışıklığını gidermek için soruyorum, Mısır'da kurt var mı? Elbette var, genetik araştırmalar Mısır çakalının Afrika altın çakallarının bir alt kümesi olmadığını ve aslında Afrika'daki tek gri kurt ailesinin bir üyesi olduğunu ortaya çıkardı. Sadece Mısır'a özgü de değiller: bu küçük köpekgiller Etiyopya'da ve muhtemelen diğer komşu ülkelerde de bulunuyor.

Günün sonunda, köpeklerin (ve gizemli kurtların) eski Mısır toplumundaki rolü üzerine tartışmalar devam ediyor. Sembol mü? Adak mı? Yoldaş/hizmetkâr mı? Evcil hayvan mı? Yemek mi? Yukarıdakilerin hepsi mi?

Köpek Mumyası, Mısır, MÖ 722-332 ©Mıchael C. Carlos Museum

Köpek resimleri mezarlarda, sanat eserlerinde, heykellerde ve çocuk oyuncaklarında yer almaktadır. Mısır'da evcilleştirilmiş köpeklere dair bilinen en eski kanıtlar yaklaşık 6.500 yıl öncesine dayanmaktadır. Ancak coğrafi olarak yakın bir köşede, İran'ın Huzistan kentinde 8 bin yıl öncesine ait köpek resimlerini gösteren çanak çömlek parçaları bulunmuştur. İsrail'de 13 bin yıl öncesine ait iki küçük köpeği olan bir adam ve 12 bin yıl öncesine ait yavru köpeği olan bir kadın gömüleri ile kıyaslandığında bunlar çok sönük kalmaktadır. Arkeologlar işin içinde aşk olabileceğini tahmin ediyor.

Kaynak: Haaretz