Ahşap bir tabutu taşımak için tutamak olarak aslan başlı disklerin yeniden inşası. ©Y. Shmidov/Atiqot

İsrailli arkeologlar, disklerin muhtemelen sembolik bir kapanış veya geçiş jesti olarak, bir ritüel eylemi sırasında kasıtlı olarak çıkarıldığını ve ayrı yerleştirildiğini öne sürüyor. Tören sırasında “düştükleri” düşüncesi, düzenli bir şekilde istiflendikleri göz önüne alındığında olası görünmemektedir. Yerleştirilmeleri, henüz tam olarak anlaşılmamış olsa da, belirli bir cenaze önemi taşıyor olabilir.

İsrailli araştırmacılar, Roma dönemi ikonografisindeki aslan motifinin pratik işlevinin ötesinde zengin bir sembolik ağırlık taşıdığına dikkat çekiyor.

Aslanlar antik dünyada yaygın olarak güç, asalet ve koruma sembolü olarak kabul edilirdi. Şehir kapılarında, saraylarda ve özellikle de mezarlarda bulunan aslanların yaşam ve ölüm arasındaki eşiği koruduğuna inanılırdı. Mezar bağlamlarında aslanlar, öbür dünyaya yolculukta ruhu korumak için tılsım görevi görmüş olabilir.

Khirbat İbreika diskleri de pekâlâ bu koruyucu işlevi yerine getirmek üzere yerleştirilmiş olabilir. Disklerin üzerindeki aslanlar ile Greko-Romen tanrısı Aion'un genellikle bir zodyak çarkı içinde resmedilen ve yaşamın sonsuz döngüsünü simgeleyen tasvirleri arasında ilginç bir karşılaştırma yapılabilir. Bu çerçevede, aslanın başının tepesinden çıkan halka sembolik olarak zodyağı, zamanın bitmek bilmeyen geçişini ve ruhun ölümden sonra başka âlemlere geçişini temsil ediyor olabilir.

Bir başka spekülatif ama ilgi çekici bakış açısı ise eserlerin, askerler arasında popüler olan bir Roma gizem dini olan Mithras kültünün takipçileri tarafından yapılmış olabileceğini öne sürüyor. Mitraik ayinlerde aslanlar ve boğalar öne çıkıyordu ve yeni çalışma, Khirbat Ibreika mezarını Mitraizm'e bağlayan doğrudan bir kanıt olmamasına rağmen, tematik uyumun dikkate değer olduğunu belirtiyor. Aslan sembolizminin varlığı, özellikle de böylesine özgün bir biçimde, ölenlerin ve/veya sevdiklerinin, gerçekte bir kültün üyesi olmasalar bile, Mitraizm veya diğer kültlerle uyumlu belirli dini veya felsefi inançlara sahip olma olasılığını ortaya çıkarmaktadır.

Merak uyandırıcı bir şekilde, hayvan tasvirlerinin varlığı ölen kişinin kimliği hakkında da soru işaretleri yaratmaktadır. Bazıları bu kişinin Roma döneminde bölgede aktif olan Samiriyeli topluluğuna ait olabileceğini düşünmektedir. Ancak araştırmacılar, Samaritan dini uygulamalarının genellikle antropomorfik ve zoomorfik tasvirlerden kaçınması nedeniyle bunun pek olası görünmediğini belirtiyor.

Kazılan sekiz mezardan sadece birinde bu süslü aslan başı disklerinin bulunması, ölen kişinin özel bir statü ya da rütbeye sahip olduğuna işaret ediyor. Gömünün kasıtlı olması ve cam kaplar gibi lüks eşyalar içermesi de bu varsayımı destekleme eğilimindedir.

Nihayetinde, İsrailli arkeologların da kabul ettiği gibi, aslan başlı kulpların gerçek amacını kesin olarak belirlemek zordur. Bunların mezar bağlamında pratik bir kullanıma sahip olduklarını, ancak aynı bağlamda sembolik olarak da güçlü kabul edildiklerini düşünmek makul görünmektedir.

Khirbat Ibreika'dan tunç aslan başlı diskler cilalanmış ve korunmuştur. ©D. Gazit, A. Gyerman Levanon, Y. Gumenny/Atiqot

Yeni keşifler daha fazla ayrıntı sunana kadar, Khirbat Ibreika'daki aslan başlı diskler, antik İsrail topraklarındaki Roma dönemi cenaze gelenekleri hakkında dikkate değer bir şeyi ortaya çıkaran oldukça ilgi çekici ama gizemli eserler olarak görülecektir. Bu “kayda değer şeyin” ne olabileceği elbette gizemin kaynağıdır.

Kaynak: Ancient Origins