Atatürk kültür varlıklarının korunması yönünde arkeoloji kazılarına ve yeni müzelerin açılmasına da önem vermiştir. TBMM’nin açılışının hemen ardından kurulan hükümetin 9 Mayıs 1920 günü okunan programında “Milli eski eserlerimizi bir an önce derleyerek korunmasının gerektiğini” belirtmiştir. Sonra da yeni kurulan Maarif Vekâletine bağlı bir kâtip ve bir müdürden oluşan Türk Asar-ı Atika Müdürlüğünü kurmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Anadolu’nun birçok yerinde; başta Ankara Arkeoloji, Antalya, Edirne, Adana olmak üzere müzeler birbiri ardına düzenlenip açılmaya başlanmıştır. Onların peşi sıra arkeoloji kazılarına da önem vererek Ankara Orman Çiftliği’nde başlattığı kazılar, Alacahöyük, Kültepe, Boğazköy, Troia, Pazarlı, Karaoğlan ve Konya Alâeddin Tepesi’nde devam etmiştir. Yaşamının son günlerinde Trakya kazılarından çıkan eserleri hasta yatağında incelemiştir. Bu arada kurduğu Türk Tarih Kurumu, Türk tarihinin geçmişini aydınlatan toplantılar yaparak bilimsel bildiriler yayınlamıştır. Atatürk’ün kısacık ömründe kültür ve sanata verdiği katkılar onun çok yönlü kişiliğinin göstergesidir. Ömrü biraz daha uzamış olsaydı bu yönde de daha pek çok işler yapacağı açıktı… Cumhuriyetin ilk yıllarında CHP’nin 5. Büyük Kurultay’ında (1929) kabul edilen programının 47. Maddesi’nde toplumun kültürel yönden geliştirilmesinde eski eser bilincini belirtmiştir:

“Müzelerimizi zenginleştirecek kıymetteki tarihi eserlerin toplanmasına ve bu maksatla hafriyat yapılmasına ehemmiyet verilecek ve umumiyetle eski eserlerin tasnifine ve icap edenlerin yerlerinde iyi muhafazasına itina olunacaktır.”

Devamı: Aktüel Arkeoloji Dergisi 101. Sayı “Kurtuluş Savaşı’ndan Kültürel Rönesansa Geçiş”