Söz konusu devletlere dair izler taşıyan bu topraklar Avrupalı birçok araştırmacının dikkatini çekmiştir. Araştırmacılar bu topraklarda yer alan kültür varlıklarını ortaya çıkararak müze seksiyonlarının süslemesini amaç edinmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’ndaki arkeolojik çalışmalarda öncü isimler yabancılar olmuştur. Özellikle eski eser arayışında olan koleksiyoncular ve Avrupalı diplomatlar ile 19. yüzyıldan itibaren zengin kültür varlıklarını kendi ülkelerine götürmek isteyen yabancı araştırmacılar, Osmanlı İmparatorluğu’nun sahibi olduğu geniş sınırlar içerisinde yaptıkları kazılara Anadolu topraklarını da eklemiştir. Van/Toprakkale, Priene, Milet, Didim, Kültepe, Sardes yabancıların yer aldığı bazı kazı noktaları olmuştur. Söz konusu bu kazıları yapan yabancılar, bu kazılardan çıkarılan eserleri kolay bir şekilde yurt dışına çıkartmıştır. Avrupalı devletlerin eserleri yurt dışına götürme eylemi, imparatorluğu rahatsız etmeye başlamış, bu durumun ulusal miras için bir tehdit olduğu farkındalığı başlamıştır. Bu farkındalığı gösteren bir adım Asar-ı Atika Nizamnameleri olmuştur. Söz konusu nizamnameler ile eski eserlerin yurt dışına çıkarılmasına kısıtlamalar getirilse de tümüyle önüne geçilememiştir.

İmparatorluk zaman içerisinde daha somut adımlar atmaya başlamıştır. Bu adımlardan ilki, 1846 yılında Tophane-i Amire Müşiri Ahmet Fethi Paşa tarafından atılmıştır. Kendisinin Aya İrini Kilisesi’nin restoresini gerçekleştirmesi Osmanlı’da “müzecilik” faaliyetlerinin başlangıcı kabul edilmiştir. Müzecilik faaliyetlerinin temellerinin atıldığı bu kilise zaman içerisinde tarihi değerdeki bu eserlerin toplandığı müze konumuna kavuşmuştur. Bu gelişmeyi, 1868 yılında Sadrazam Ali Paşa’nın öncülüğünde düzenlenen Mecmua-ı Asar-ı Atika koleksiyonu, 1869 yılında Maarif Nazırı Saffet Paşa tarafından kurulan Müze-i Hümayun çalışmaları ve Ninive’deki Nebi Yunus Höyük’teki kazı çalışmaları izlemiştir.