Ülke savaştan çıkmış, yorgun ve maddi imkansızlıklar içerisindeyken, zor koşullar altında, eski eserlerin değerinin, kavramının tam bilinmediği, anlaşılmadığı bir dönemdir. Atatürk’ün bu zor zamanlarda eski eser anlayışını geliştirip kültürel mirasımızı koruma altına alıp yücelttiği ve arkeoloji biliminin temellerini attığı bir dönemdir.

Atatürk döneminde çıkarılan eski eserlerle ilgili kanun çalışmaları, kazı ve araştırmaların yapılması, müzelerin kurulması, taşınır ve taşınmaz eserlerin korunması, yayınların yapılması, kongre ve sergilerin düzenlenmesi, yurt dışına öğrencilerin gönderilmesi, akademik kadroların oluşturulması, eğitim ve öğretim programlarının yapılması gibi birçok konuda geniş çapta çalışmaların yapılması eski eserler alanında ne kadar önemli sağlam temeller atıldığının göstergesidir.

Atatürk döneminde eski eser anlayışının bu kadar iyi düzeyde olmasının en önemli nedeni; Atatürk’ün eski eserlere olan merakıdır.

Osmanlı Devleti’nde Eski Eserler Anlayışı

Atatürk döneminin eski eser anlayışını daha iyi anlayabilmemiz için bu anlayışın Osmanlı Devleti’nde nasıl olduğuna da bakmamız gerekir. Osmanlı Devleti diğer birçok devlet gibi eski eserlere ata mirası olarak bakmıştır. Atalarından kalma eserlere ilgi duymuş ve sahip çıkmıştır. 15. Yüzyılla birlikte batıda eski eserlere karşı ilgi büyümüş ve Osmanlı Devleti'ni de etkisi altına almıştır. Hızla ilerleyen bu eski eser ilgisi, 19. yüzyılda etkisini daha da fazla göstermeye başlamış, eski medeniyetlerin keşfine giden yolda Osmanlı Devleti toprakları kültürel zenginliği ile batılı eski eser tutkunlarının odak noktası haline gelmiştir. Osmanlı Devleti bu yoğun ilgiyi ilk olarak anlamamış ve bu ilgiyi batılıların tuhaflığı olarak görmüştür. Bir zaman sonra ilginin giderek artması, Osmanlı Devleti’nin bu ilgiye kuşkuyla yaklaşmasına neden olmuştur. 19. Yüzyılın ortalarına doğru batılılaşma süreci ile Osmanlı Devleti de bu hareketi anlamaya ve önlemler almaya başlamıştır. Batıyı anlamanın en iyi yolunun batıyı görmek olduğunu düşünülerek Osmanlı aydını ve hatta padişahları da batıya gitmiş, sergi ve müzeleri ziyaret etmiştir. Batıya gitmesi, müzeleri görmesi ile Osmanlı Devleti’nin bu ilgiyi daha iyi anlamasını sağlamıştır.