Mağara Kutsal Alanı, In situ sunaklarla ön oda. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Arkeolojide şanslı bir durum olarak kuzey mağarada dolgu kanıtlanmıştır. Bu dolguda alışılmışın dışında iyi durumda korunmuş binlerce keramik parçası, çok sayıda pişmiş toprak figürin, kandil ve ağırşak parçaları bulunmuştur. Ayrıca dolgu toprağı, odun kömürü ve çatı kiremidi parçaları ile karışmıştır. Buna göre dolgunun mağara önündeki teras üzerinde bulunan kutsal alandan geriye kalanları içerdiği yüksek bir olasılıktır. Buluntu malzemesinin verdiği tarihe göre bu kutsal alan MÖ 1. yüzyılda kullanımda iken MS erken 1. yüzyılda yangınla zarar görmüştür. Tahrip tarihini kesin olarak belirlemek mümkündür: Antik kaynaklar aracılığıyla MS 17’de Anadolu’da birçok kentin deprem ile zarar gördüğünü biliyoruz. Buna göre bu doğal afetten Pergamon’un da etkilenmiş olduğu göz önünde bulundurulmaktadır.

Mağara Kutsal Alanı: Güneydeki mağara. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Dolgudaki buluntular kutsal alandaki kültsel faaliyetlere dair alışılmışın dışında detaylı bilgiler içerir. Keramik buluntular, iyi kalitedeki yeme içme kapları, büyük tahıl kapları ve pişirme kaplarından oluşur. Buna göre, bu alanda düzenli olarak tanrı şerefine şenlikler düzenlendiği ve bu şenliklerde yiyeceklerin burada hazırlandığı yorumlanmaktadır. İçerisinde kokulu maddelerin yakıldığı kilden tütsülüklerin sayısı (thymiaterion) ortalamanın üstündedir. Müstesna bir buluntu olarak 40 cm. yüksekliğindeki bir saklama kabı, dış yüzeyinde aplike teknikte yapılmış kabartma motifler içermekte olup, Dionysos ile ilgili sahneler içerir. Buna göre söz konusu kap, bu kutsal alandaki kültte özel bir öneme sahipti.

Giyimli kadın figürini. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Bu alanın kutsal alan olduğu bu buluntular aracılığıyla şüphe götürmez. Fakat bu kutsal alanda hangi tanrının tapım gördüğü henüz bilinmemekte olup, elimizde bu konuya ışık tutacak herhangi bir yazıt bulunmamakta, mevcut olan ise tahrip tabakasında ele geçirilmiş adak buluntuları ve bunların yorumlarıdır. Ele geçen pişmiş toprak figürinlerin hemen hemen hepsi dişil bir varlık etrafındadır. Özellikle oturan ve çıplak kadın figürinlerin sayısı fazladır. Bu figürinlere bereket tanrıçaları ya da nymphelerin kutsal alanlarında sıkça rastlanır. Eros figürinleri de konu olarak bu alana işaret eder.

Hellenistik Dönem tabak. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Hellenistik Dönem thymiaterion. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Diğer belirtiler ise belirgin doğal değişimler ve kült alanının seçiminde rol oynayan su kaynağının var olmasıdır. Bu tür özellikler bu gruptaki doğal kutsal alanlar için ortak bir özellik olup, Anadolu’da bu tür alanlarda daha çok ana tanrıça Kybele tapım görmekteydi. Pergamon’un çevresinde bu tür kültlere sayısız örnek bulunmaktadır ve özellikle dağlık alandaki Kapıkaya Kutsal alanı, söz konusu mağaradaki kutsal alanı hatırlatmaktadır. Bu tür doğal kutsal alanların, günümüzde de görülebilen anıtsal kutsal alanlar gibi, Hellenistik kentin içinde de yer aldığını ve halkın dinsel yaşamının önemli bir parçası olduğunu biliyoruz.

Kazı bezek ve aplike tekniği ile kabartma bezemeli pyxis. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Çıplak kadın figürini üst gövde. Felix PIRSON - Benjamin ENGELS / ©Pergamon Kazı Arşivi

Kaynak: Aktüel Arkeoloji Dergisi “Anadolu’nun Zenginliği”