İlk değirmenler, genellikle el değirmenleri olarak adlandırılan basit bir yapıya sahip olup, bu değirmenlerde taşlar birbirine sürtülerek veya döndürülerek tahıl öğütülmüştür. Üretilen bu tahıldan un elde edilmiş ve köylünün ana besin kaynağı olan ekmek yapımında kullanılmıştır.

Avrupa'da ise Orta çağ döneminden itibaren köy değirmenleri yaygınlaşmış ve tarım toplumlarının temel yapılarından biri haline gelmiştir. Bu dönemde köy değirmenleri, toplumun sadece gıda üretim sürecinde kilit bir rol oynamış ve ekonomik canlılığın sağlanmasında önemli bir faktör olmuştur. Daha sonra su gücü veya rüzgâr gücü gibi doğal enerji kaynakları kullanılarak değirmenlerin işleyişi geliştirilmiş ve su değirmenleri, suyun enerjisini kullanarak tahıl öğütme işleminde kullanılmıştır.

Rüzgâr değirmenleri ile ise, rüzgâr gücü ile dönen kanatlar sayesinde tahıl öğütülmüştür. Köy değirmenlerinin kaderi, endüstriyel devrimle birlikte önemli değişimlere uğramış ve endüstriyel değirmenlerin yaygınlaşmasıyla birlikte köy değirmenleri zamanla işlevini yitirmeye başlamıştır. Teknolojik ilerlemeler ve endüstriyel öğütme yöntemlerinin kullanımıyla birlikte, köy değirmenlerinin kullanımı giderek azalmış ve hatta bazıları terk edilmiştir. Zamanın akışıyla birlikte değirmenlerin kullanım durumu daha da kötü bir hal almış, köy değirmenleri unutulmuş, modern teknolojinin hızlı adımları onları geride bırakmıştır. Değirmenler sessizliğe bürünmüş, çarkları, kanatları dönmeyi bırakmıştır.

Köy değirmenleri, sadece birer yapı değil, birer hatıra, birer masaldır. O ahşap kanatlar, geçmişin masalsı dokunuşunu anlatır. Gelin, sizlerle zamanın tozlu sayfalarında nostaljik bir yolculuğa çıkalım. Gözlerimizi kapayıp hayal edelim: Bir köyün ortasında, rüzgârın şefkatli dokunuşlarıyla dönen değirmen kanatları... Ahşap çarklarının melodisi kulaklarımızı okşarken, un kokusu buram buram etrafa yayılıyor. O değirmen, sadece tahılları değil, kalplerimizi de öğütüyor. Köylüler sabahın ilk ışıklarıyla birlikte değirmene doğru yürüyorlar. Ellerinde sepetler dolusu tahıl taneleriyle, umut dolu gözlerle adımlarını atıyorlar. Değirmenin kapısından içeri girerken, geçmişin izleriyle sarılıyorlar. Bu değirmen, köyün ruhunu besliyor. Şimdi, gözlerimizi açalım ve gerçekliğin içinde bir hayal görelim: Köy değirmenlerinin mimarisinin canlandığı bir dünya...

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 92. Sayı “Değirmenin Serüveni”