Ambar köyü, 19. yüzyıldan itibaren araştırmacıların ve seyyahların ilgisini çekmiştir. W. J. Hamilton, 1842 yılında yaptığı çalışmada kalıntılar hakkında verdiği bilgilerden, Akgöl yaylalarından sonraki ziyaret noktasının Ambar olduğunu belirtmiştir. 1875 yılında köyü ziyaret eden E. J. Davis, köyde karşılaştığı kalıntılar ve  Sidamara Lahdi hakkında detaylı bilgi vererek, buranın Derbe kenti olduğundan bahsetmiştir. 1882 yılında kenti ziyaret eden W. M. Ramsay, Sidamara’dan bahseden yazıtı ve Sidamara Lahdi’ni incelemiştir. 1885 yılında J. R. S. Sterrett Ambar’a ait üç yazıtı belgelemiş ve buranın Derbe kenti olamayacağını ifade etmiştir. P. Paris ve G. Radet, 1886 yılında Ambar’a ait iki yazıt yayınlamışlardır. G. Mendel, bazı yazıtlar yayınlayarak Sidamara kenti hakkında ayrıntılı bilgilere yer vermiştir. H. S. Cronin iki yazıt üzerinde çalışmıştır. T. Calander, 1906 yılında Ambar Arası olarak adlandırılan Sidamara’da dört yazıt yayınlamıştır. İ. Hakkı, 1968 yılında Ambar’ı ziyaret ederek kalıntılar ve Sidamara Lahdi hakkında ayrıntılı bilgi sunmuştur. 1976 yılında Ambar’ı ziyaret eden M. Restle ve K. Belke, Sidamara’nın tarihi ve eserleri hakkında önemli bilgileri aktarmıştır. M. Kurt ise 2011 yılında Karaman’ın Antik Çağ tarihi, yerleşimleri ve Sidamara hakkında açıklamalarda bulunmuştur.

Sidamara kentindeki en dikkat çekici eser 1875 yılında bulunmuş Sidamara Lahdi’dir. MS 3. yüzyıla ait olan lahit, Konya'nın Ereğli ilçesinin Ambar köyünde (günümüz Karaman il sınırlarında yer alan Ayrancı ilçesi) tespit edilmiştir. 1875 yılında İ. Gündoğdu tarafından buğday kuyusu kazarken bulunmuş ve yetkililere haber verilmiştir…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 99. Sayı “Anadolu’nun Kültürel Zenginliği”