Gre Fılla, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemçukur yapısında deforme olmuş duvarlar.

Çanak Çömlekli Neolitik Dönem

Gre Fılla’nın kuş uçumu 800 metre güney- güneydoğusuna, Ambar Çayının doğu yakasına kurulan Kendale Hecala’da Silvan Bindirme fayının kuzey ucu yakınında ve Lice fayının kuş uçumu 20 kilometre güneyinde yer alıyor. Kalibre edilmiş radyokarbon tarihlerine göre MÖ 5500 yıllarında kullanılan yapıların taş sıralarında yatay eksende dalgalanmalar ve mekân içine devrilmeler, bazı kerpiç sıralarında incelmeler ve bazı duvarlarda yarılmalar, eğilmeler meydana gelmiş.

Akkad İmparatorluğu Sonu Diyarbakır ili Bismil ilçesi yakınında, Salat Çayının kuzey kenarına kurulan Salat Tepe, Lice fayının 75 kilometre güneyinde, Batman-Raman fayının 40 kilometre batısında yer alır. Geç Akkad dönemine, MÖ 2200 civarına tarihlenen tabaka IIA:6 yapısının birbirinden ayrılmış ikiz duvarları ile kerpiçler arasında meydana gelen açılmalar, yapının bir yer sarsıntısından etkilendiğini gösteriyor. Yapının güneyindeki kerpiç terasın üzerini kaplayan yangın enkazı üzerine de bir kerpiç duvar devrilmiş. Depo odalarında taban üzerine yayılmış çok sayıda kırık kap da yer sarsıntısı sırasında tavanın çökmesinden kaynaklanıyor. Yapı deprem sırasında yangın da geçirmiş.

Erken Tunç Çağı Sonu

Geç Akkad dönemi yapısının ayakta kalan duvarları yontularak ve üzerine dere taşları döşenerek oluşturulan düzlemlere kerpiçler dizilerek onarılmış, yeni yapılar (tabaka IIA:5) inşa edilirken bazı duvarların temel seviyesine yaklaşık 20-30 metre aralıklarla birer hayvan parçası gömülmüş. Bu uygulama, yeni yapının yer sarsıntısından korunması amacını taşıyor, ancak, bu yerleşim de MÖ 2100/2050 yıllarında meydana gelen bir depremle yıkılmış. Bu yapılardan birinin tabanı üzerine kerpiç duvarlar devrilmiş, bazı yapıların duvarlarda dikey eksende dalgalanmalar meydana gelmiş. Bir yapının 1.20m kalınlıktaki, yaklaşık 3.50m yükseklikte korunmuş kerpiç duvarında eğilme ve çatlamalar görülüyor. Duvarları içe doğru eğilmiş ve yatay eksende dalgalanma geçirmiş iki yapının tabanı, tavanın çökmesi sonucu parçalanmış çok sayıda pişirme kabı ile kaplanmış.

Orta Tunç Çağı Başı

Depremle yıkılan yapıların ayakta kalan duvarları yontulup yeni kerpiçlerle tamamlanmış, tepe üzerine yeni bir yerleşim (tabaka IIB:4) kurulmuş. Bir yapının yaklaşık 4 metre yükseklikteki kerpiç duvarı yanık tabanı kaplayan küllü dolgu üzerine devrilmiş, kapı açıklıkları kerpiç moloz ile dolmuş. Bir yapının tabanı üzerine sırt üstü yatmış, bacaklarını iki yana açmış, kollarını dirseklerinden bükerek başı hizasında yumruk şekline getirmiş iskelet, orta yaşlı erkek bireye ait.

İskeletin kısmen yanmış olmasının yanı sıra, başına isabet eden yanmış merteğin parçaları, kafatası içerisine birikmiş. Bu bulgular, MÖ 1900 civarında meydana gelen bir yer sarsıntısından dolayı yangın çıktığını ve tavan üzerine çöken bireyin enkaz altına yaşamını yitirdiğini gösteriyor. Yeni yapıların bazılarının temellerine birer çanak içerisine yerleştirilmiş domuz yavruları konurken, bazılarına da kırılmış pişmiş toprak figürinler eklenmiş. Bu eylem, yer sarsıntısına neden olduğuna inanılan kötü etkilerin pişmiş toprak figürlere tinsel olarak yüklenmesi ve figürlerin kırılarak gömülmesi suretiyle bu kötülükten kurtulmaya yönelik büyü işlemleridir. Halk arasında “günah keçisi” olarak bilinen uygulama, “taklit büyüsü” tarzında yerine getirilmiş. Bir yapının enkazı üzerine, içine domuz yavrusu yerleştirilen bir çanağın baş aşağı yerleştirilmesi, depreme neden olan kötülüğün bunun üzerine inşa edilecek yeni yerleşime etki etmemesi için yapılan bir uygulamanın kalıntısı…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 91. Sayı “Deprem”