Barajlar ve Kültür Tarihi: Ilısu sayımızın bir devamı niteliğinde olan bu sayımızda Ilısu Baraj bölgesinde yürütülen çok sayıda arkeolojik kazı çalışması aracılığıyla kazanılan bilgi, binlerce eserle birlikte ortaya çıkartılan insanlığın ortak geçmişi, bölgeler arasındaki kültürel bağlantı tüm detaylarıyla verilmeye çalışılmıştır.

Özetle; Yukarı Dicle Havzası, Dicle Nehri ve yakın çevresi tarım ve yerleşmeye çok elverişli olan coğrafi konumu nedeniyle tarih boyunca yoğun ve sürekli yerleşmeye sahne olmuştur. Giricano, MÖ 4500’den erken 3. binyıla kadar uzanan geç Kalkolitik kültür gelişiminin kesintisiz görüldüğü tek sit alanıdır. Ayrıca bir Orta Assur köyü olan Giricano’nun, Assurlu kralların MÖ 9. yüzyıl sonrası uyguladıkları emperyal yayılım politikası gereği bölgede kurdukları eyalet sistemine bağlı idari bir merkez olarak bilinen Tuşhan ile olan ilişkisi, 15 çiviyazılı tabletten oluşan arşiv yardımıyla belirlenebilmiştir.

Sumaki Höyük dağ-ova eşiği bölgesindeki konumu ile gerek Kuzey Mezopotamya düzlükleri gerekse Zagroslar üzerinden Doğu Anadolu dağları arasındaki insan topluluğu hareketliliğinin soluklanma /konaklama noktası işlevini taşımaktadır.

İsmi, bölgede “sevimli erkek çocuk” ya da “sıpa” anlamına gelen “kurik” kelimesinden gelen Kuriki Höyük, Yukarı Dicle Vadisi’nde yer alan küçük bir yerleşimdir. Kuriki Höyük’te Geç Kalkolitik Dönemden MS 1. binyılın başlarına kadar farklı dönemler saptanmıştır.

Mezopotamya’dan gelen yolların Dicle Nehri’ni geçmeye gerek duymadan doğrudan kuzeye ulaşılabildiği alanda yer alan Türbe Höyük, bölgede önemli yolların kesiştiği ve farklı alanları kontrol edebilen bir konumdadır. Hirbemerdon Tepe’de, Mezopotamya ve Anadolu arasındaki yoğun ticaretin gözlemlenebildiği MÖ erken 2. binyıla ait ,Türkiye’nin doğusundaki antik dönem inanç sistemini açığa çıkaran oldukça nadir bir dini kompleks yapı ortaya çıkarılmıştır.

Ilısu Barajı ve HES Projesi sürecinde baraj havzasının jeomorfolojisine ilişkin çalışmalar da yapılmış, kayıt altına alınmış olan coğrafi özellikler, jeomorfolojik yapının analizi, oluşum süreçleri ve beşeri yaşama etkileri Baraj Suları Altında sayımızda yerini almıştır.

İyi okumalar,