Helenistik Dönem'in Ünlü Gök Bilimcisi ve Şair Aratos'un Anıt Mezarı Bulundu

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izni ile 27 Temmuz’da başlatılan Mersin, Mezitli (Viraşehir), Soli Pompeiopolis 2021 Kazıları (3 Ekimde) sona erdi. DEÜ’den Prof. Dr. Remzi Yağcı Başkanlığında, Kazı Başkan Yardımcıları MEÜ’den Doç. Dr. Deniz Kaplan ve Doç. Dr. Ulus Tepebaş, 2 Doktora 3 YL öğrenciden oluşan kazı ekibi ve 8 işçiyle yürütüldü. Kazılar Kültür ve Turizm Bakanlığı, Mersin Büyük Şehir Belediyesi ve özellikle Mezitli Belediyesi ve sponsorları (MIP) tarafından desteklenmiştir.

©Soli Pompeiopolis Kazı Arşivi

Hellenistik Dönem’de yaşamış Soloi doğumlu (Solensis) stoacı, kuzey ve güney yıldızlarından, gök cisimlerinin yörüngelerinden ve yıldızların doğuşu ve bitişinden bahseden gökbilimle ilgili Phaenomena (gök olayları) ile Diosemia (hava olayları) adlı başlıca eserlerin yazarı şair Aratos’a (M.Ö. 315-M.Ö. 240/239) adanmış bir anıt mezar yapısından antik Pomponius Mela (?-MS 45) söz etmektedir. 19. yüzyıl gezginlerinin planlarında Aratos’a ait olduğu belirttiği bölgedeki yuvarlak yapıda (rotunda) kazılar gerçekleştirilmiştir.

Aratos Anıt Mezarı kazı çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Mezitli Belediyesi’nin öncülüğünde anıt mezarın konumlandığı 1 dönümlük (4668 parsel) alanı kamulaştırmasıyla 2020’de başlatılmıştır.

Soli Pompeiopolis’in kuzeyinde surun içinde konumlandırılan ve bu konumuyla her yerden görülebilen anıt mezar, mimari olarak yuvarlık planlı yapısıyla bu tipte ve kubbe ile örtülü tüm Roma yapıları için kullanılan bir rotundadır  (Lat. Rotundus). Bu tip yapılar mimari gelişim açısından kubbeli ve dromoslu “tholos” geleneğine bağlıdır.

10.94 m yüksekliğindeki dıştan yaklaşık 12 m içten 7 m çapındaki mezarın konumu19. yüzyıl Avrupalı gezgin ve araştırmacıların planlarında işaretlenmiş (F. Beaufort 1811, P. Tremaux 1858,  L. Alishan 1899), gravürlerde  (örneğin V. Langlois 1861 ve bir anonim) ve Alishan’ın planında “Tombe d’Aratus” olarak belirtilmiştir. Soruna yönelik arkeoloji ilkesi içerisinde kazılar sistematik olarak 2020 yılında mezarın üst örtüsü temizlenerek kazılar başlatılmış ve 2021 yılında yapının içine yoğun bir biçimde devrilen taş bloklar ve yer yer toprak dolgular numaralanarak taş alanına kaldırılmıştır. 2021 yılında üst seviyeden yaklaşık 4.5 m aşağıya inilmiş ve kalın bir kireç tabana ona bağlı tabanı aynı seviyede mezarın dromosuna ulaşılmıştır. Üst üste diğerlerinden farklı renkte iki lento belirlendikten sonra bir dromosun varlığı anlaşılmış ve üstten kazılarak doğu-batı yönündeki dromos ortaya çıkarılmıştır.

 

L. Alishan

Mezar yapısı araları dere taşlarıyla doldurulmuş, iç içe üç dairesel duvardan oluşmaktadır. Yapı bu haliyle bir krater biçimindedir. Yapının içinde taban seviyesine yakın bir dairesel bir iç duvar daha görülmektedir. Yapının içinde karışık kontekstlerde seramik, bezemeli mimari parçalar, Roma cam parçalarına ve birkaç yazıtlı (harf) parçaya rastlanmış; bunlardan farklı olarak modern plastik, cam ve metal atıklar ile kişisel eşyalara da (alt seviyeler de bile) rastlanmıştır. Bunun nedeni mezar yapısının yakın zamana kadar çöplük olarak kullanılmış olmasıdır. Yapının içinde taşıyıcı sistemin bir parçası olarak karşılıklı pilaster biçiminde çıkıntılı iki ayak dikkati çekmektedir. Yapıyı oluşturan kireç taşı bloklar arasında toprak harç ve amorf çatı kiremit parçaları kullanılmıştır.  Tabana yakın seviyelerde eritilmiş kireçtaşı blok yığınlarına ve yanık izlerine rastlanmıştır.

Mezarın sistematik ve restitüsyon-restorasyona yönelik olarak kazılması ve içindeki blok taşların düzenli ve zarar vermeksizin kaldırılabilmesi için her aşamada vinç kullanılmış ve kazının evreleri lazer tarama ile yerden ve havadan (11 kez) belgelenmiştir. 2021 yılında düzgün taş bloklar numaralanarak kaldırılmış ve mezar için ayrı dromos için ayrı taş alanları oluşturulmuş ve numaralanan düzgün bloklar restitüsyon/ restorasyon çalışmaları için üç boyutlu taranmıştır.  Laser tarama çizimleri halen sürmektedir.

©Soli Pompeiopolis Kazı Arşivi

Mezar yapısı içinde bulunan seramikler yoğunluk olarak Roma Orta ve Geç İmparatorluk Dönemine ait sigillata ve LRA’lardan oluşmaktadır. Ancak Geç Helenistik-Erken Roma Dönemine ait DSA parçalarına da rastlanılmıştır. Dromosun çevresinde bir grup minyatür figürin parçaları dağınık halde ortaya çıkmıştır.  Bu figürinlerin işlevsel olarak adak eşyası olarak kullanıldığı düşünülebilir. Bunlardan ikisi kaideli sütunlar, ayak (Aphrodite?) yüz, gövde parçası ve Pan ayağı biçimindedir. Ayrıca disk biçimli, (M) damgalı bir Erken Bizans dokuma ağırlığı da diğer buluntular arasında sayılabilir.

©Soli Pompeiopolis Kazı Arşivi

Aratos Anıt Mezarında dikkat çeken önemli buluntular arasında Geç Hellenistik döneme tarihlenen Rhodos ve Kos kökenli mühürlü amphora kulpları ve bir denizyıldızı fosili bulunmaktadır. Alanda mimari olarak kaide parçaları, sütun tamburu yiv parçaları, üst yapı elemanlarına ait Ion kymathionu, dil motifi ve bitkisel (akhantus) bezemeler ve silme parçalarına rastlanılmıştır.  Yukarıda niteliği belirtilen buluntulara göre yapı MÖ 1. yüzyıldan günümüze kadar farklı amaçlarla kullanılmıştır.

Kireç ocağı nedeniyle ağır tahribata uğratılan yapının önemli bir kişiye ait bir kenotaphion olduğu ve Hellen ve Roma dünyasında oldukça iyi tanınan eserleri Cicero ve Germanicus tarafından Latinceye çevrilen Solensis Aratos ile ilişkili olduğu düşünülebilir.

EN ÇOK OKUNANLAR

Macaristan’da Zırhı, Silahları ve Atı İle Gömülmüş Avar Savaşçısı Bulundu

Déri Müzesi'nden arkeologlar, Macaristan'ın kuzeydoğusunda, Ebes yakınlarındaki bir Erken Avar mezarında eksiksiz bir lamel zırh seti ortaya çıkardılar. Bu eser 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir ve şimdiye kadar büyük ölçüde sağlam ve orijinal konumunda keşfedilen ikinci Panoniyen Avar lamel zırhıdır. İlki 2017 yılında Ebes'in sadece 16 kilometre güneyindeki Derecske'de bulunmuştu.

Türk Topraklarında 3400 Yıllık Piramit Bulundu

Bu yılın başlarında bilim insanları Kazakistan'da 4 bin yıllık sofistike bir bozkır piramidinin keşfedildiğini bildirmişti. Arkeologlar şimdi de Karaganda bölgesinin Shet ilçesine bağlı Taldy köyünün 13 km doğusunda, Taldy-Nura Nehri'nin yanındaki bir tepede başka bir piramit buldular.

SON İÇERİKLER