2010 yılında, kalenin içinde yer alan alanda (Açma 2) yürütülen kazılarda, Hellenistik Döneme ait çok sayıda çanak çömlek bulunmuştur. Savunma duvarı çizgisinin doğusuna yerleştirilen ve düzlüğün doğu tarafında kuzey-güney doğrultusunda uzanan sondaj (Sondaj 1, 2013), özellikle mezar kapsamında kullanılan objelerin yorumlanmasına katkı sağladı. Burada, neredeyse 2 metre derinliğinde, bir kremasyon gömü ile mezar armağanları olarak Geç Hellenistik/Erken Roma dönemlerine tarihlendirilen çanak çömlek ele geçti. Bu verilere göre, sur duvarı burada inşa edilmeden önce, burası Hellenistik/Erken Roma dönemlerine ait bir nekropol alanıydı. Buna benzer bir durum, Pessinus’ta S Bölümü’nün karşı tarafında yer alan bir kısımda görülür: Geç Hellenistik/Erken Roma dönemine ait Kuzey Nekropolü (C Bölümü) üzerine daha geç bir tarihte, bir Bizans kalesi inşa edilmiştir (I Bölümü). Bu alandaki bir diğer sondaj (S Bölümü, Sondaj 3, 2013), başlangıçta yürütülen jeofizik çalışmalarda ortaya çıkarılan bir jeolojik oluşum içine oyulmuş biri dairesel, diğeri dikdörtgen formlu iki küçük çukur içerisinde yanmış hayvan kemiklerine rastlandı.

Bu ilginç keşif, burada bir dinsel törene ait kalıntılar ile karşı karşıya olduğumuzu göstermektedir. Sondajdan ele geçen seramikler, çoğunlukla Geç Hellenistik/Erken Roma dönemlerine tarihlidir. Burada kulenin keşfi, özellikle Pessinus’un nasıl savunulduğu sorusu başta olmak üzere, pek çok soruyu beraberinde getirmiştir. Kentin sur duvarları, hem Ghent hem de Melbourne ekipleri tarafından uzun uğraşlarla arandıysa da, henüz bulunamadı. Ghent ekibi gözetleme kulelerinin varlığını önceden belirtmişti. Melbourne ekibi tarafından yürütülen jeofizik çalışmalar da bunu kanıtladı: kalıntılar dağlık bir arazinin ortasında uzanan derin bir vadide yer alan kenti çevreleyen tepelerin doruklarında meydana çıkmıştı.

S Bölümünde yer alan ve 2013 yılı çalışmalarında ortaya çıkarılan iyi korunmuş durumda kule kalıntısı

Arazinin yer şekilleri ve yükseltileri bakımından ve alanın yayılan yapısından dolayı sur duvarları burada kullanışsızdı – Hellenistik Dönemden önce buradaki yerleşim fazla büyük değildi (yaklaşık 19 hektar), ancak Roma Döneminde kentin kendisi 88 hektar, nekropolü ise 18,5 hektarlık bir araziyi kaplıyordu. Bizans Dönemine kadar savunma, gözetleme kulelerinden oluşan bir sistemden ibaretti; daha sonraki dönemlerde stratejik noktalara küçük kaleler yerleştirildi.   2013’te, Ballıhisar’ın 1 kilometre batısındaki bir tepe üzerinde yer alan Sarıkuş’ta yağmalanmış bir mezar incelendi. Bu veri, bölgenin bir nekropol olduğunu göstermektedir. Mezar, altı adet devşirme mermer levhadan inşa edilmişti, bunlardan biri kapı taşı, diğeri bukranion ve boğa kafalarıyla süslü bir bomos steliydi. Stel üzerinde Grekçe bir yazıt yer almaktadır (çeviri: -oeis (?), çok sevgili kocası Proklos’un anısına (bu sunağı koydu)).

Paleografik temellere dayanarak, yazıt MS 2. yüzyılın sonu veya 3. yüzyılın başına tarihlendirilir. Yapımda kullanılan bir diğer mermer taş ise her biri birer tutamağı olan iki oyma kupula ile süslüdür.  Mezarda, yüzde 81’i yetişkinlere ve yüzde 19’u gençlere ait olmak üzere, 19 bin 328 adet iskelet parçası bulunmuştur. Kemikler üzerine yapılan çalışmalar travma vakalarında beklenen bir oranla ve yetişkinlerde kadın-erkek oranında uygun bir eşdeğerlikle, nispeten sağlıklı bir nüfusa işaret etmektedir (örneğin, doğumda meydana gelen komplikasyon örneklerinin az olması, yeni doğan bebek kalıntılarının göreceli olarak az olması ile desteklenmektedir – hayatta kalabilirlik için kritik yaş 4-6 arasındadır).

Sarıkuş mezarında yapılan kazılarda 73’ü belirleyici özelliklere sahip olmak üzere, 373 adet çanak çömlek parçası ele geçmiştir. Bunların arasından yaklaşık olarak yüzde 50’si MS 4.-6. yüzyıllara tarihlendirilmektedir. Buna göre mezarın ilk yapım aşaması bu döneme tarihlendirilebilir. 300 yıllık dönemi kapsayan bir süreçte, muhtemelen aynı ailenin üyelerinden oluşan yaklaşık 100 kişi tarafından yeniden kullanılmıştır (akrabalık ilişkilerinin genetik belirleyicileri iskeletler üzerinde açığa çıkmıştır). 2011 sezonunda, Ballıhisar’ın 5 kilometre kuzeybatısındaki Gediközü’nde bir tarlada, bir başka yağmalanmış mezar bulunmuştur. Bu mezar da mimari detaylar içeren devşirme mermer levhalar ile inşa edilmiştir. Sarıkuş mezarında olduğu gibi, bu mezar da pek çok kez yeniden kullanılmıştır. Toplamda 26 kişinin gömülü olduğu mezarda bulunan 4 bin 693 adet iskelet parçasından yüzde 96’sı yetişkinlere, yüzde 4’ü gençlere aitti. Sarıkuş’ta olduğu gibi, Gediközü’nde ele geçen malzeme de sağlıklı bir nüfusa işaret etmektedir ve burada ele geçen çanak çömleğin büyük çoğunluğu Geç Roma Dönemine tarihlidir. 2013 sezonunda, Gediközü’nde 2011’de kazılan yağmalanmış mezarın karşı tarafında yer alan bir tepede başka yağmalanmış mezarlar bulundu. Sanduka mezar türündeki bu örnekler, aynı bölgede farklı yapım tekniklerinin kullanıldığını göstermektedir: Büyük olasılıkla mezarlar zenginlere, sandukalar ise toplumun geri kalanına aitti. Yüzey araştırmaları ve jeofizik çalışmalar yalnızca Pessinus’ta değil, yakın çevresinde, ayrıca Tekören ve Hamamtepe gibi yerlerde de yürütüldü.

Çalışmaların yürütüldüğü alanların hepsinde Tunç Çağından Selçuk Dönemine kadarki süreci kapsayan somut kullanım izlerine rastlanmıştır. 2013 sezonunda, Pessinus kentinin kabul edilen sınırları dışında kalan, Ballıhisar’ı Sivrihisar’a bağlayan ana yolun uzak bir tarafında ve Batı Nekropolü’nün aşağısındaki düzlükte yer alan alanda (FO84) jeofizik çalışmalar yürütüldü. Çalışmalar alanda büyük bir Bizans kilisesinin varlığını ortaya koydu. Pessinus’un en güney kısmında yer alması nedeniyle kilisenin, “Aziz Teodor’un Hayatı”nda (Vita Sancti Theodori 101) bahsi geçen Myriangeloi Kilisesi olma ihtimalini desteklemektedir. Kiliseden “kent duvarlarının dışında” ve MS 6. yüzyılda Pessinus’un en önemli iki kilisesinden biri olarak bahsedilmektedir. Bu tespitin doğru olması durumunda, Frigya bölgesinde melek kültüne adanan iki alanın (Pessinus ve Germia) keşfi tamamlanmış olacaktır. Bu kısa rapor Melbourne ekibi tarafından ortaya çıkarılan, Pessinus’a ait sırlardan yalnızca bazılarını detaylı olarak ortaya koymaktadır. Gelecekte daha pek çoklarının gelmesini bekliyoruz.