Antik Yunan dünyasının en büyük kadın şairi Sappho’ydu.

Aşkla yüreklerine düşen dizeleri sazları eşliğinde söyleyen Anadolu’nun Bacıyan-ı Rum kadınlarıydı.

16. yüzyılın Amasyalı Mihrî Hatun’u Sumer ilahilerini aratmayacak şekilde fütursuz şiirler yazandı. 16. yüzyıla kadar çeşitli Mevlevî cemâatlerin şeyhliğini üstlenen kadınlar vardı.

18. yüzyılın Bektaşî kadın şairleri gibi Anadolu’nun sünnî köy ve obaların kadınları da mutlaka şiir yazmıştı. Ancak bu kadınlar erkek egemen tarih yazımının karanlığından yitip gitmişlerdi.

Bu yüzdendir ki, 19. yüzyılın şairlerinden Leyla Hanım; “Allah’ım, bir et parçasını benden niye esirgedin” diye Mevlevilerin matbah kapısında serzenişte bulunup gözyaşı dökmüştü.

            ***

Eskiçağ’da toplumun kutsadığı kadınlar, sonrasında ataerkil düşüncenin ar ve namus kıskacında seslerini duyuramaz oldular.

Homeros gibi Hesiodos gibi ya da bizim Karacaoğlan gibi Köroğlu gibi ozanlar köy köy, şehir şehir gezip söylerken, kadın ozanlar düğün ve cenaze törenlerinde bir avuç insana seslendi.

Erkek ozanlar gönüllere taht kurarken kadın ozanlar sırra kadem bastı.

Sesini köyünün dışına duyuramayan Şerife Soykan’ı ya da Fatma Oflaz’ı tanıyan pek olmadı. Kadın kısmı saz çalmaz denip sazları kafalarında parçalandı. Babaevi, kocaevi derken kaderleri değişmedi. Sadece beşikteki çocuklara ninnileri intikal etti.

            ***

Müziği de dansı da icat eden kadının elinden herşeyi alındı. Sümerlerde yazının buluşuyla birlikte kadınların bütün buluşları yok sayılmaya başlandı.

Sü­mer devletin kurulmasıyla birlikte erkek söylemi usul usul yükseldi. Öykü ve destan­larda, tanrıçaların imajını bozan taktikler kulla­nıldı. Tanrıçaları aşağıylayan öyküler uyduruldu. Tanrıçalar gülünç duruma düşü­rülüp değersizleştirildi.

Beşbin yıldan fazla süren bu erkek iktidarı döneminde kadınların işitsel dili, kültürü, inanç sistemi ve uygarlığı ilk kuranlar oldukları unut(tur)uldu.

Kadınlar okula gidemedi. Meslek sahibi olamadı. İlk zamanlar sanatını icra eden kadınlar sonrasında görünmez oldu.

Yüzyıllar boyunca kadının sahneye çıkması dinen günah, ahlaken ayıp, hukuken fuhuşa eş değerde bir eylem olarak değerlendirildi.

Eski Mısır, Antik Yunan, Roma Dönemi, Çin, Japon ve Hint tiyatrosunda sahnenin dışına atılan kadınların yerini erkekler aldı. Sahnenin kadına yasaklanması nedeniyle oyunculuk mesleği de erkeğin tekeline geçti.

***

Kadın rollerinin az olduğu metinler yazılmakla birlikte, var olan kadın rolleri ise sesi ince, makyajlı, maskeli erkekler tarafından canlandırıldı.

Hititlerde erkek müzisyenler “kadınımsı, tıpkı kadın gibi” şarkılar söyledi. Antik Yunan’da Dionsos şenliklerine erkekler kadın giysilerine bürünerek katıldı. Lydialı rahiplerin sırtındakiler de kadın giysileriydi.

Dünyanın her yerinde dinsel yetkenin bir cinsten öteki cinse, kadından erkeğe aktarılması, rahibin bir rahibe gibi giydirilmesiyle gerçekleşti. Çünkü geleneksel giysi büyülü ve kutsaldı.

Türk şamanlar da sihir gücüyle harikalar yaratmak için kendilerini kadına benzetmeye mecbur kaldılar. Kadın elbisesi giyip, saçlarını uzatıp, sakallarını kesip, seslerini kadın gibi incelttiler. Türk kültüründe de tıpkı kadın gibi şarkı söyleyen ve oynayan erkek zenniler türedi.

        ***

Kadınlar genel olarak sosyal hayatın dışında itildi. Az da olsa din ve kült alanlarında varlık gösterebildiler. Dini ayinlere ise erkeklerin gözetimi ve denetimi altında katıldılar. Kamusal kültlerde kadınların oynamalarına sınırlı izin verildi.

Eve kapatılan kadınların daha önce uygarlaşma yolunda attıkları dev adımlar unutturuldu veya erkek söyleminde önemsizleştirilerek öteki kadın imgesiyle bilinçdışına atıldı. Herodotos’tan Taine’e, Livius’tan bugünün kentlerine kadar, kamusal sahnelerdeki kadınlar benzer kalıplara döküldüler.

Yazısız dönemden itibaren heykelleriyle, tapınaklarıyla tarihe iz bırakan bu kadınların tarihleri de yok sayıldı. Sahnede artık ozanı dinleyen erkekler vardı. Sahnenin dışına itilen sözlü kültür yaratıcısı kadınlar, yüzyıllarca yıl sürecek olan karanlık bir dönemin sessiz tanıkları olarak kaderleriyle baş başa kaldılar.