Artık Fransa ve İspanya'daki mağara duvarlarında Neandertal sanatının sağlam örneklerine sahip olduğumuza göre, daha fazla keşif kaçınılmazdır. Ancak, Paleolitik mağara sanatının yaşını belirlemenin zorluğu nedeniyle bu iş zordur. Aslında, bu konu uzmanlar arasında sık sık yoğun tartışmalara neden olmaktadır.

Fransa'nın La Roche Cotard bölgesindeki bir mağara duvarında Neandertaller tarafından yapılan sanat eseri. ©Courtesy Jean-Claude Marquet, Paul Pettitt

Gerçek yaşları belirlemek için üç koşulun en az birinin sağlanması gerekir. Birincisi, radyokarbon yöntemi kullanılarak tarihlendirilebilen bir kömür pigmentinin varlığıdır. Bu, kömürün ne zaman oluştuğunu (ağacın ne zaman öldüğünü) tam olarak belirleyecektir. Ancak, siyah pigmentler genellikle minerallerden (manganez) elde edilir ve bu nedenle siyah renkli mağara sanatının büyük bir kısmı tarihlendirilemez.

Bir başka sorun da, kömürün üretilme tarihi ile pigment olarak kullanıldığı tarih arasında yaş farkı olabileceğidir. Bir mağara zemininden 30.000 yıllık kömür alıp mağara duvarına “Paul buradaydı” yazabilirim. Radyokarbon tarihi, grafitimin gerçekte ne zaman yapıldığını yansıtmayacaktır.

İkinci bir koşul, sanat eserinin üzerinde oluşmuş kalsit akış taşlarının (sarkıt ve dikitler) varlığıdır. Bu taşların bir sanat eserinin üzerinde oluştuğu kanıtlanabilirse, o zaman bu taşlar sanat eserinden daha genç olmalıdır. Uranyumun toryum elementinin bir izotopuna (belirli bir formuna) bozunmasına dayanan bir tarihleme yöntemi, akış taşlarının tam olarak ne zaman oluştuğunu belirlemek için kullanılabilir ve altındaki sanat eserinin minimum yaşını ortaya çıkarır.

Daha önce bahsettiğim üç İspanyol mağarasında kırmızı pigmentli sanat eserlerinin üzerinde bulunan akış taşlarını tarihlendirmek için bu yöntemi kullanan ekibin bir parçasıydım ve el şablonlarının, noktaların ve renkli boyamaların 64.000 yıl önce yapılmış olması gerektiğini kanıtladık. Bu, en az yaştır: görüntülerin gerçek yaşı çok daha eski olabilir.

Ancak en genç yaş aralığında bile, bu resimler modern insanın (Homo sapiens) İberya'ya ilk gelişinden en az 22.000 yıl öncesine aittir. Orta Paleolitik arkeoloji — Neandertallerin kartviziti — üç mağarada da yaygın olduğundan, tarihlendirmeye uyan en basit yorum, resimlerin yazarlarının Neandertaller olduğu yönündedir.

Sonuçlarımıza yönelik itirazlar, yayınladığımız destekleyici bilgileri göz ardı etmiştir. Tarihlendirilen örnekler gerçekten sanat eserlerinin üzerinde miydi? Evet, öyleydi. Bu tekniğe güvenebilir miyiz? Yarım asırdır güveniyoruz.

Üçüncü koşul, Neandertallerin sanatsal faaliyetlerine dair yeni kanıtlar sunmuştur. Roche Cotard mağarasının duvarlarındaki yumuşak çamurların üzerine parmaklarla çizilen kıvrımlı çizgiler, bu gizemli yeraltı dünyasıyla etkileşimin başka bir biçimini ortaya koymaktadır. Bu izler, dalgalı, paralel ve kavisli çizgilerden oluşan düzenli dizilimlerle kasıtlı olarak yapıldıklarını göstermektedir.

Girişinde biriken tortuların tarihlenmesi, mağaranın en geç 54.000 yıl önce, muhtemelen daha da önce tamamen kapatıldığını göstermektedir. İspanya'daki örneklerde olduğu gibi, bu, Homo sapiens'in bölgeye gelmesinden çok önceydi ve mağarada sadece Neandertaller tarafından yapılmış aletler bulunmaktadır. Bu, Neandertallerin repertuarına başka bir sanat formu daha eklemektedir.

En ateşli şüpheciler bile, bu verilerin derin mağaralarda sadece Neandertaller tarafından yapılmış olabilecek sanatsal faaliyetleri açıkça ortaya koyduğunu kabul etmek zorundadır.

Bu sanat, Neandertallerin dünyadaki kendi iradelerinin daha fazla farkına varmalarını temsil ediyor olabilir. Hayali bir alemle ilk kez etkileşime girdiklerinin ilk kanıtı olabilir. Önümüzdeki yıllarda tartışılacak daha fazla konu ortaya çıkacağına şüphe yoktur.

Kaynak: Paul Pettitt / Live Science