Bu çalışmalar arasında ayrı bir başlık açılması gereken “Anadolu Yakası Kazıları”, kentin tarih öncesinden Bizans’a, oradan Osmanlı’ya uzanan katmanlı geçmişini gözler önüne sermektedir. 2013 yılından itibaren Pendik Höyük, Aydos Kalesi, Damatrys Sarayı, Kartal Dragos, Kadıköy Haydarpaşa ve Ayrılık Çeşmesi’nde yürütülen kazılar, yalnızca yeni buluntular sunmakla kalmamış, Anadolu Yakası’nın yerleşim tarihini kökten değiştirecek veriler ortaya koymuştur. Bugün bu kazılardan elde edilen bulgular, MÖ 6. binyıldan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanan bir zaman dilimini aydınlatmakta, İstanbul’un Anadolu yakasının tarihini somut arkeolojik belgelerle yeniden kurmamıza olanak tanımaktadır. Aşağıda, bu büyüleyici serüvenin başlıca durakları yer almaktadır.

Pendik Höyük

Pendik Höyük, İstanbul’un bilinen en eski yerleşimlerinden biridir. İlçe merkezinin doğusunda, Kaynarca tren istasyonunun hemen batısında, denizden yalnızca 50 metre uzaklıkta yer alan bu alan, aslında 19. yüzyılda İstanbul-Bağdat demiryolu inşası sırasında kısmen tahrip edilmişti. Ancak 2012 yılında Marmaray Projesi kapsamında yeniden başlatılan kazılar, höyüğün hala zengin bir tarih katmanı sakladığını ortaya koydu. Yaklaşık üç metrelik dolgu tabakasının hemen altında Neolitik Dönem kültür katmanına ulaşıldı. Bu tabakalar arasında hem Bizans hem de Neolitik döneme ait toplamda 26 mezar tespit edildi. Pişmiş toprak kaplar, cam şişeler ve sırlı ve kazıma bezekli seramikler, bu mezarların Geç Bizans dönemine ait olduğunu gösterdi.

Yıllar sonra, 2022–2023 döneminde aynı bölgede, Kaynarca Mahallesi’nde yapılan yeni kazılar, Pendik Höyük’ün çok katmanlı yapısını bir kez daha kanıtladı. Bu kazılarda Bizans dönemine ait 90, Neolitik döneme ait 14 mezar gün yüzüne çıkarıldı. Bizans mezarlarında altın ve tunç küpeler, II. Konstantius dönemine ait bir tunç sikke ve pişmiş toprak kap parçaları bulundu. Neolitik mezarlarda ele geçen kemik kolye ucu, taş boncuk dizileri, bir yassı balta ve çakmaktaşı dilgiler, bu dönemin zanaatkarlık geleneğine ışık tutmaktadır.

Neolitik kültür katmanında ortaya çıkarılan taş aletler, Fikirtepe Kültürü’nün karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Bu buluntular, yalnızca İstanbul’un değil, tüm Marmara Bölgesi’nin prehistorik dönemine dair bilgimizi derinleştiren Yarımburgaz izlerini temsil etmektedir. Pendik Höyük, bugün artık yalnızca bir kazı alanı değil; İstanbul’un Anadolu yakasında yaşamın kesintisiz tarihini belgeleyen bir zaman kapsülü niteliğindedir.

Devamı: Aktüel Arkeoloji Dergisi 107. Sayı “Roma’nın Gölgesinde, Konstantinopolis’in Işığında: İstanbul