Dolayısıyla, günümüzde olduğu gibi antik dönemde de insanoğlunun yaşamı boyunca önemli bir yere sahip olan tahılların tüketilmeye hazır duruma gelmesi için ne tür işlemlerin ve teknolojilerinin gerektiğini ve bu amaç için kullanılan üretim yapılanmalarının veya donanımlarının neler olduğunu açıklamak oldukça önemlidir.

Antik dönemin öncül besin kaynağını, günümüzde de olduğu gibi tahıl grubu oluşturmaktadır. Dönemin insanları tahılları çeşitli şekilde kullanmaktaydılar. Sıvı ile karıştırarak yemek yapmayı ya da öğüterek un elde edip ekmek yapmayı zamanla öğrenmişlerdi. Üretici, toplayıcı toplum yapısı oluştuğu andan itibaren bu işlemler için gerekli teknolojinin de oluşup gelişmeye başladığı gözlemlenmektedir. Öncelikle tahıl grubunu iki taşın arasında ezerek öğütme bilinci gelişmiştir. Bu işlemle aynı zamanda tahıl öğesini kabuklarından da ayırmış oluyorlardı. Bundan ötürü, temelleri günümüze kadar devam eden bir öğütme anlayışı görmekteyiz.

Basit el değirmenleri.

Bu öğütme donanımları günümüzde elektrikli aletlerden oluşmaktadır, her geçen gün de ihtiyaçlara göre gelişim göstermektedir. Aynı şekilde antik dönemde de yıllardan yıllara, merkezlerden merkezlere bu donanımların değişiklik gösterdiği bilinmektedir. Temel olarak ele alınacak tahıl öğütme donanım aletleri arasında ezerek öğütme prensibine sahip olan değirmenler; basit el değirmenleri, dönerek çalışan el değirmenleri ve hunili değirmenler (Olynthos/ Thebes değirmeni) ve mortarlar yer almaktadır. Bu donamın aletlerinin türleri, bunların kendi içinde zamanla değişimleri ve nasıl kullanıldıkları tipolojik olarak sınıflandırılarak irdelenmesi gereken önemli bir husustur.

Mortar

Hasadı yapılan tahılların besin olarak kullanılabilmesi için günümüzde olduğu gibi antik dönemde de kabuğunun ayrılması ve tanelerinin öğütülmesi gerekmektedir. Bu amaç için kullanılan yöntemler dönemsel ve bölgesel koşullardan dolayı farklılık göstermektedir. Buna karşın, kullanılan öğütme donanımları temel olarak, bir öğütme düzlemi ile üzerinde hareket ettirilen öğütme taşından oluşur. Bu iki taş arasına yerleştirilen tahıl taneleri, öğütme taşının hareket ettirilmesiyle ufalanarak un haline gelir…

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 92. Sayı “Değirmenin Serüveni”