İnsanlık tarihi karşımıza; birçok insani ve ruhani erdeme sahip olabilme ayrıcalığını göstermiş, kişisel hırslardan arınmış, yıllarca süren içsel yolculuğuyla mutlak iyilik duygusunu, huzuru ve barışçıl bir düşünce yapısını yakalamış ve tüm bunları hatta daha fazlasını hiçbir karşılık beklemeden çevresine yayma misyonu yüklenerek geniş halk kitlelerine ulaşan, öğretileriyle onlara ruhsal/tinsel önderlik yapan kutsal ve saygın kişileri çıkardığı kadar; yüzlerine taktıkları bir guru maskesiyle manevi yönden açlık yaşayan ya da ruhsal doyum noktasında farklı arayışlarda olan, bazıları sadece çaresizlikten sığınacak liman arayan kitleleri; üstün konuşma yetenekleri, ikna kabiliyetleri, hile düşkünü kıvrak zekaları ve sahte mucizeleriyle peşlerinden sürüklemeyi başarmış, müritleri konumuna getirdikleri bu insanları duygusal, maddi ve cinsel açıdan sömüren din simsarlarını ve şarlatanları da çıkarmıştır. İşte bu son tarife uyan, yani kendini tanrı sözcüsü ilan eden düzenbaz bir adam, veba salgınlarının kasıp kavurduğu, Hellen-Roman geleneksel tanrılar dünyasına inancın azaldığı, hatta törensel boyuta indirgendiği, bir yanda yeni umut olarak Hıristiyanlık inancının yeşerdiği bir yanda da İsis-Osiris, Mithraizm, Dionysos, Kybele-Attis ve Eleusis gibi varoluş, hayatın amacı, ölüm sonrası, ruh göçü gibi konulara rasyonel açıklamalar getirebilen gizem dinlerine (mysterion'lar) katılımın arttığı ve Roma'nın siyasi bakımdan altın çağını (Saeculum aureum) yaşadığı ikinci yüzyıl ortalarında, Anadolu topraklarında insanlar üzerinde etkileri muazzam olan bir din yapılanmasına imzasını atmıştı.

"Sahte Peygamber" Aleksandros'un "Yılan Tanrı Glykon Kültü" canlandırması. Çizim: Zehra Selva TEMEL

Varlığını ve hakkındaki tüm bilgileri dönemin önemli aydınlarından eleştiri ve mizah yazarı Samosatalı (Samsat-Adıyaman) Lukianos'un (MS yaklaşık 120-190), onu "Sahte Peygamber/Düzmece Yalvaç" olarak tanımladığı eserinden öğrendiğimiz kişi Abonoteikhoslu (İnebolu-Kastamonu) Aleksandros'tur (Ἀλέξανδρος ἡ ψευδόμαντις). Aslında, arkadaşı Kelsos'a yazdığı bir mektup olan (belki de mektup kimliğine büründürdüğü) bu eserinde, Lukianos, günümüz araştırmacı gazetecilerinden aşağı kalmayacak düzeyde, Aleksandros'un geçmişi hakkında araştırmalar yapmış, her türlü bilgiyi toplamış, tanıklıkları dinlemiş, olan biteni yerinde görmek için Abonoteikhos'a gitmiş, hatta kendisiyle yüz yüze görüşme cesaretini göstererek foyasını ortaya çıkartmaya çalışmıştır.