Erken Tunç Çağı II sonlarında, Aşağı Şehiri kuşatan savunma sisteminin ve at nalı kulenin havadan görünümü (Klazomenai Kazısı Arşivi)

Orta Tunç Çağında (MÖ 2. binyılın ikinci çeyreği) Klazomenai'deki iskan, Liman Tepe mevkii ile sınırlı kalmıştır. Günümüzdeki alt yapı faaliyetlerinden dolayı, derin kodlara kadar inen atık su hattı kazıları sırasında, kentin tarihsel topografyasının anlaşılması için girişilen sistemli belgelemelerde Liman Tepe mevkiine yakın olan noktaların haricinde, MÖ 2. binyıl yerleşimine ait olan herhangi bir veri ile karşılaşılmamıştır. Hem Anadolu hem de Ege özelinde köklü değişikliklerin gerçekleştiği, Girit özelinde saray devletlerinin ortaya çıktığı sürece karşılık gelen dönemde Batı Anadolu kültürü farklı çizgilerde gelişim göstermiştir. Örneğin Güney Ionia'nın en önemli merkezi olan Miletos'ta ve Karia'nın önemli yerleşimlerinden Iasos'ta Giritli öğelerin baskın olduğu bir kültürel yapı mevcut iken, Batı Anadolu'nun diğer kesimlerinde böyle bir durum yoktur. Klazomenai, Orta Tunç Çağında Liman Tepe'den elde edilen verilere göre büyük olasılıkla surlar ile kuşatılan ama en azından yakın çevresinde sur dışı yapıları da bünyesinde barındıran nispeten küçük bir yerleşimdir.

Klazomenai’de MÖ üçüncü bin yılın ikinci yarısında, Erken Tunç II Çağı’ndaki Aşağı Şehir – Yukarı Kale yerleşiminin sınırlarını ve birbirlerine göre ilişkisini gösterir basit harita (çizim Michele Massa)

Klazomenai'deki sistemli kazıların başladığı ilk yıllardan itibaren araştırılan Liman Tepe'nin Kuzey Sektörü'ndeki Orta Tunç Çağı sonrasına ait olan tabakaların tahribe uğramasından dolayı, Geç Tunç Çağı ve Erken Demir Çağı için Klazomenai'nin niteliğini, mimari yapısını, kültürel karakterini tanımlamanın ne denli güç olduğu vurgulanmış idi. Liman Tepe mevkiindeki yükseltinin ucunda yer alan modern evin 1950'lerdeki inşası sırasında alanda ciddi bir toprak alımı gerçekleşmiştir. Bundan dolayı sözü edilen dönemlere ait herhangi bir mimari verinin olmayışı, Geç Tunç Çağı, Erken Demir Çağı ve hatta Arkaik Dönem buluntularının da karışık bir şekilde dolgulardan elde edilişi bu görüşün yerleşmesine sebep olmuştur. Ama 2006 yılında Liman Tepe Kuzey Sektörü'nün güneydoğusunda başlatılan çalışmalar sonucunda höyüğün bir bölümünde Geç Tunç Çağı tabakalarının bozulmadan günümüze ulaştığı ve üç ayrı yapı katı ile temsil edildiği anlaşılmıştır (Liman Tepe II.1-Liman Tepe II.3). Eldeki Ege kökenli buluntuların işaret ettiği üzere MÖ 14. yüzyılın içlerinde kurulan bu yerleşimde (Liman Tepe II.1) birbirlerinden dar sokaklar ile ayrılan, çok odalı ve avlulu düzensiz planlı yapı grupları vardır. MÖ 14. yüzyılın içlerinden MÖ 12. yüzyıl ortalarına kadar uzanan bir süreç içerisinde bir dizi değişiklikler ile kullanılan bu birimlerin kullanım biçimleri ciddi bir değişiklik sergilemez. Avlularında basit seramik fırınlarının da olduğu bu konutlar, evsel ölçekte üretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği alçak gönüllü bir yerleşim düzenini karşımıza getirir (Liman Tepe II.1)…

Tunç Çağı sonrasına, MÖ 11. yüzyılın ilk yarısına tarihli Yapı 3’ten ele geçen seramiklerden bir amphora (Muhtemelen MÖ 11. yüzyılın ilk yarısı (GH IIIC Geç Dönem) (Klazomenai Kazısı Arşivi)

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi, 88. Sayı “ İzmir’in Kültürel Belleği “