Procopius tarafından “medeni dünyanın kurucusu” olarak adlandırılan ve yaklaşık otuz sekiz yıl hüküm süren Iustinianus, seleflerine kıyasla daha iyi belgelenmiştir. Dönemi, Akdeniz dünyasında Eskiçağdan Ortaçağa geçişi işaretleyen bir dönüm noktası olarak görülmektedir. Doğu Roma imparatorları arasında hukuk kodeksleri, reformları ve kurucu kimliğiyle dikkat çekmektedir. Iustinianus’a kurucu epithetinin verilmesi imparatorluğun hemen her yerinde gerçekleştirdiği yapı faaliyetlerine dayanmaktadır. İmparatorun yapı işleri Procopius tarafından yazılan “Περὶ Κτισμάτων” (= De Aedificiis: Yapılar Üzerine) adlı çalışmada detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Altı kitaptan oluşan bu eserin, yaklaşık 553/4 ya da 560 yıllarında kaleme alındığı düşünülmektedir. Birinci kitap tamamıyla Konstantinopolis'teki yapıları, özellikle de Hagia Sophia ya da günümüzdeki adıyla Ayasofya’yı anlatmaktadır. Eserin ikinci, üçüncü, dördüncü ve altıncı kitapları ise Hellas, Balkanlar, Kuzey Afrika, İran ve Ermenistan’daki sınır hatlarında bulunan yapıları ele almaktadır. Beşinci kitabının ilk beş bölümü Küçük Asya’daki yapı işlerini içerirken kitabın kalan kısımlarında Arap Yarımadası, Filistin ve Kudüs’teki yapılara odaklanılmaktadır. Iustinianus’un inşa ettiği kiliselerden Ayasofya, Aya İrini ve Sergius ve Bacchus Kilisesi günümüze kadar varlığını korumuştur. Söz konusu yapıların en önemlisi kuşkusuz Ayasofya’dır. Ayasofya, Iustinianus’un hükümdarlığının farkındalığına ve yeni bir mimari ortaya koyduğuna işaret etmektedir. Kilisenin kendisi ve hassas dengelenmiş matematiksel mühendisliğe dayanan kubbesi olağanüstü bir mimari eser olarak kabul görmüştür. Iustinianus, görsel anlamda emperyal vizyonuna işaret eden anıtlar da inşa ettirmiştir. Bunlardan en önemlisi ve bilineni ise 543 yılı zaferine izafeten Iustinianus’un at üstünde kendisini Akhilleus gibi tasvir ettirdiği Büyük Saray (Μέγα Παλάτιον) ve Ayasofya arasında yer alan Augustaion (Αὐγουσταῖον) meydanına dikilen bronz heykeldir. Heykelde Iustinianus, zırh ve miğferiyle doğuya doğru bakarak sol elinde globus tutmakta ve sağ eli güneşe doğru yükselmektedir.

Küçük Asya’daki yapı işlerinin bahsi geçtiğindeyse Procopius, Iustinianus’u kiliseler (Ephesos yakınlarındaki Aziz Ioannes Bazilikası gibi), kent surları, su kemerleri ve kent içerisinde çeşitli kamu binaları yaptırdığı için övmektedir. Ayrıca cursus publicus tesislerinin (hanların) yanı sıra yolların ve köprülerin (özellikle Konstantinopolis'ten Suriye’ye yapılan Hacılar Yolu) iyileştirilmesine özel bir vurgu yapmaktadır. Procopius’un Yapılar Üzerine isimli eserinden edinilen bilgilerin ayrıntılı bir şekilde değerlendirilebilmesi için dönemin epigrafik belgelerinin de mercek altına alınması gerekmektedir.Bu amaçla yürütülen bir proje* kapsamındaki incelemeler neticesinde imparator Iustinianus’a ilişkin epigrafik belgeler ve imparatorun yapı faaliyetlerinin yaklaşık üçte ikisinin hükümdarlığının ilk 22 yılına tarihlendiği görülmüştür (527 ile 548/9 yılı arasına tarihlenen 33 yazıt, 25’i yapılara ait). İmparatorun son yıllarında ise yapı faaliyetlerinde önemli bir düşüş kaydedilmektedir. Konstantinopolis'te altı tanesi Procopius’un eserinde geçen on anıtsal yapı için on dört yazıt; Küçük Asya’da ise Procopius’un eserinde dördünün yer aldığı on dört yazıt tespit edilmiştir.

İmparatorun Küçük Asya’daki yapı faaliyetlerine dair Procopius’un aktarımı ve yazıtların birbiri ile ne kadar örtüştüğü ya da birbirinden ne denli farklı olduklarını da ele alan araştırma kapsamında, her iki kaynaktan da doğrulanan yapı faaliyetleri şunlardır: Ephesos’taki havari Ioannes Kilisesi, Sangarios nehri üzerine inşa edilen köprü, Pythia’daki termal hamam, Pyramos nehri üzerindeki köprünün restorasyonu ve Adana’da gerçekleştirilen yapı işleri. Procopius’un eserine dahil etmediği ancak epigrafik belgelerde geçen yapılar içerisinde Konstantinopolis'teki Melete Kilisesi ve hipodromdaki Iustinianus heykeli bulunmaktadır. İncelenen epigrafik belgeler ve Procopius’un eseri temel alınarak imparator Iustinianus’un yapı politikası değerlendirildiğinde imparatorun özellikle ulaşıma önem verdiği; köprüleri ihtiyaç doğrultusunda onarttığı veya yaptırdığı, kentlerin refahınıartırmak için halkın hizmetine açık hamamlar, stoalar ve misafirhaneler inşa ettirdiği görülmektedir.

Sonuç olarak, yukarıda kısaca tanıtılan projeyle “medeni dünyanın kurucusu” olarak nitelenen imparatorun imajı ve ideolojisi yapı politikası çerçevesinde incelenmiştir.