Kahverengi tabelalarla işaretlenen görkemli antik yerleşimler, büyüleyici tapınaklar, müzeleri dolduran heykeller ve dört bir yana saçılmış anıtlar, köprüler geçmişten bugüne sadece kendi varlıklarını taşımazlar. Kendilerini var eden bir ideolojinin bütün ilişkilerini, kodlarını, bilgisini ve daha da önemlisi göstergelerini günümüze aktarırlar. Onların göz kamaştıran büyüklükleri ve estetikleri kendilerini inşa eden güç ilişkilerinde pek çok insanı, emeği görünmez kılarken küçük bir azınlığın iktidarını zihnimize kodlar. Bu yüzden geçmişin karanlığından gelen arkeolojik nesnelerin okunması, yorumlanması arkeolojinin en temel sorunudur. Bu güçlük binlerce yıl öncesinde arkeolojik nesnenin üretim süreci, amacı ve motivasyonu ile bugünün çağdaş soruları ve yanıtları ışığında sorgulanması, anlaşılması ve yorumlanması çabasından kaynaklanır. Aralarında binlerce yıllık mesafe bulunan iki farklı zaman ideolojisinin örtüşmesindeki zorluk, arkeolojik eserin okunmasını ve anlaşılmasını güçleştirir. Çünkü her arkeolojik nesne, üretildiği zaman, coğrafya ve düşünsel iklimin ideolojisinin bir parçasının taşıyıcısı, üretim ve kullanım sürecindeki görünür ya da görünmez pek çok ilişkinin göstergesidir. Okunmaya, anlaşılmaya ve yorumlanmaya ihtiyaç duyar. Örneğin arkeolojik kazılarla açığa çıkarılan bir duvar sadece kendini oluşturan taşlardan ibaret değildir. Üretim sürecindeki bir dizi güç ilişkisinin, kültürün, motivasyonun, tekniğin, deneyimin, ihtiyacın ve emeğin temsilini taşır. Ne var ki onu yorumlamaya çalışan arkeolog bu süreçten bir hayli uzak başka bir ideolojinin bilgisi ve ışığında değerlendirir. Arkeolojik nesnenin günümüze taşıdığı geçmişin hakikati, bilgisi ve deneyimi verili değildir. Bu yüzden de nesnenin anlam ve yorumu tek ve sabit değildir. Farklı ideolojilere sahip farklı yaklaşımlar, aynı eski eserde farklı okumalar yapıp farklı sonuçlara ulaşır. Bu farklılık birden çok anlamın ortaya çıkmasına ve ele alınan zamanın ruhuna göre değişken/kaygan olmasına yol açar. Geçmiş zaman onu günümüze taşıyan eserler üzerinden, geçen zamanın iklimine ve ihtiyacına uygun şekilde, sürekli olarak yeniden yeniden üretilir. Çünkü geçmiş ve şimdiki zaman arasında diyalektik bir ilişki vardır ve geçmiş bugünden, bugünün ideolojisinden hareketle yorumlanır. Bugünün ideolojisi geçmişin ne olduğuna bakılmaksızın belirleyicisi haline gelir. Neyin nasıl ve ne kadar bilinmesi, görünmesi gerektiğine bu ideoloji karar verir.

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 106. Sayı “Ötekilerin Arkeolojisi Dışlananlar ve Ötekileştirilenler”