İnkalar Verileri Kaydetmek İçin 'Khipus' Adı Verilen İpler Kullanıyordu
Bin yıldan fazla bir süredir, birçok And halkı bilgileri kaydetmek ve iletmek için “khipu” (“quipu” olarak da yazılır ve “key-poo” olarak telaffuz edilir) adı verilen bir nesne kullanmıştır.
- Yazar : Aktüel Arkeoloji
- Tarih : 2024-11-18 23:36:26
Bir düğüm sistemi ile veri depolamak için kullanılan bir İnka quipu (khipu). MS 15. yüzyıl. Larco Müzesi, Lima. ©Claus Ableiter (CC BY-SA)
Khipular, içlerine düğüm atılmış kordonlar ya da iplerle yapılırdı. Ve uzmanlar bu düğümlerin hepsinin olmasa da birçoğunun sayıları temsil etmek için kullanıldığını düşünüyor.
Yeni yayınlanan yeni bir çalışmada, tarihteki iki önemli khipu arasında sayısal bir bağlantı kuruyor, ilki şimdiye kadar bilinen en büyük khipu, diğeri ise en karmaşık olanlardan biri.
Khipuslar daha önceki dönemlerde de kullanılmış olsa da, özellikle MS 1438'den 1532'ye (imparatorluğun İspanyollar tarafından fethedildiği tarih) kadar süren İnka İmparatorluğu için önemliydi. İnkalar yazılı kayıt bırakmadıkları için, khipusların onların ana iletişim ve kayıt tutma sistemi olduğu anlaşılmaktadır.
Khipular genellikle pamuktan ya da devegillerden (lama ve alpakaları içeren hayvan grubu) elde edilen liflerden yapılırdı. Bu malzemeler boyanabilir ya da doğal renkte bırakılabilirdi. Hatta bazı khipularda bitki lifleri, bazılarında ise insan saçı kullanılıyordu.
Özel eğitimli khipu yapımcılarının (“khipukamayuqs”) bu kayıt tutma araçlarını inşa ederken çok bilinçli kararlar aldıkları anlaşılıyor. Bu kararlar, kullanılan renkler, kordon liflerinin eğirme ve katlama yönü, kordon eklerinin aralığı ve türü ve düğümlerin yapısı ve konumu ile ilgilidir.
Erken dönem İspanyol vakanüvisler khipu'nun çeşitli sayısal uygulamaları hakkında yazmışlardır; bunlar arasında depo envanterlerinin, nüfus sayımlarının ve vergi ve haraç yükümlülüklerinin kaydedilmesi de yer almaktadır.
Yüzyılı aşkın bir süredir araştırmacılar, kolektif bir bakış açısından örüntülerin ortaya çıkabileceği umuduyla khipu özelliklerini incelemektedir. Son yıllarda bu veriler dijital ortama aktarıldı ve şu anda Open Khipu Repository ve Khipu Field Guide aracılığıyla ücretsiz olarak erişilebilir durumda.
Araştırmada için Şili'nin kuzeyinde bulunan ve ilk olarak 1970'lerde etno-matematikçi Marcia Ascher ve antropolog Robert Ascher tarafından kaydedilen iki khipunun verilerini analiz edildi. Bunlardan biri şimdiye kadar bulunan en büyük khipu; beş metreden uzun ve 1800'den fazla kordondan oluşuyor. Diğer khipu (başlık resminde görülen) ise karmaşık düzenlemeler içinde yaklaşık 600 kordona sahip.
Her iki khipuda da onlu ya da yedili grupları ayırmak için kırmızı/beyaz “bölücü” kordonlar kullanıldığını fark edilmiştir. Daha büyük olan khipu on gruba ayrılmıştı ve her grupta yedi kordon vardı. Daha küçük olan khipu ise yedi gruba ayrılmıştı ve her grupta on kordon (ve birçok yardımcı kordon) bulunuyordu.
Veriler inceledikten ve manipüle ettikten sonra, daha küçük ve daha karmaşık olan khipu'nun, daha büyük khipu'daki bilgilerin bir özeti ve yeniden tahsisi olduğunu fark edildi. Başka bir deyişle, iki khipu aynı verileri kaydediyor, ancak farklı şekilde temsil ediyor.
Bu, khipular arasında bugüne kadar yapılmış en karmaşık sayısal bağlantıdır. Bu, yalnızca örüntüleri aramayı kolaylaştıran ve 1970'lerde Marcia Ascher'in sahip olamayacağı veri ve dijital araçların mevcudiyeti sayesinde mümkün olmuştur.
Kaynak: PHYS ORG
EN ÇOK OKUNANLAR
Altınlarla Donatılmış Trakyalı Savaşçı Mezarı Bulundu
Arkeologlardan oluşan bir ekip, Bulgaristan'ın Topolovgrad kenti yakınlarındaki Kapitan Petko Voyvoda köyünde çok heyecan verici bir keşifte bulunarak, Trakyalı bir savaşçının mezarını ve altından oluşan pek çok eseri ortaya çıkardı.
- Trakyalı
- Trak
- Savaşçı
- Süvari
- Mezar
- Altın
- Yüzük
- Hançer
- Zırh
- Hazine
- At
- Bulgaristan
- Thracian
- Thracian
- Warrior
- Cavalry
- Tomb
- Gold
- Ring
- Dagger
- Armour
- Treasure
- Horse
- Bulgaria
- Arkeoloji
- Tarih
- Sanat
- Sanat Tarihi
- Antik
- Kültür
- Medeniyet
- Archaeology
- Archaeological
- History
- Art
- Art History
- Heritage
- Culture
- Civilization
- Haber
- Gündem
- Güncel
- Aktüel
- Arkeolojik Haber
- Archa
Tarlada Yürüyüş Yapan Kadın 2150 Gümüş Sikke Buldu
Prag'ın güneydoğusundaki Kutnohorsk kentinde tarlada yürüyüş yapan bir kadın, çiftçilik faaliyetleri sırasında yüzeye çıkan birkaç gümüş sikkeye rastladı. Çek Cumhuriyeti'nde şimdiye kadar bulunan en büyük erken ortaçağ sikke istifini açığa çıkardığının farkında değildi.
SON İÇERİKLER
Sümerli Öğrencinin 4 Bin Yıl Önce Yaptığı Geometri Hatası
- Sümer
- Sümerler
- Kish
- Babil
- Öğrenci
- Metematik
- Geometri
- Üçgen
- Kil Tablet
- Irak
- Sumer
- Sumerians
- Babylon
- Student
- Methematics
- Geometry
- Triangle
- Clay Tablet
- Iraq
- Arkeoloji
- Tarih
- Sanat
- Sanat Tarihi
- Antik
- Kültür
- Medeniyet
- Archaeology
- Archaeological
- History
- Art
- Art History
- Heritage
- Culture
- Civilization
- Haber
- Gündem
- Güncel
- Aktüel
- Arkeolojik Haber
- Archaeology News
- Ancien
Bulgaristan’da Tanrıça Tyche’ye Ait Mermer Heykel Başı Bulundu
- Tyche
- Fortuna
- Tanrıça
- Heykel
- Mermer
- Mitoloji
- Bulgaristan
- Goddess
- Statue
- Marble
- Mythology
- Arkeoloji
- Tarih
- Sanat
- Sanat Tarihi
- Antik
- Kültür
- Medeniyet
- Archaeology
- Archaeological
- History
- Art
- Art History
- Heritage
- Culture
- Civilization
- Haber
- Gündem
- Güncel
- Aktüel
- Arkeolojik Haber
- Archaeology News
- Ancient
- World Archaeology