Şahin Kayası, mimari kalıntılar.      

Şahin Kayası’nda iki ateş sunağı kalıntısı vardır. Bunlardan uzun yıllardır bilineni kısmen tahrip olmuş durumdadır. Neredeyse tamamen tahrip edilmiş durumdaki ikinci ateş sunağı araştırmalarımız sırasında tespit edilmiştir. Bu ateş sunakları hiç şüphesiz Şahin Kayası’nda Pers kültürünün varlığıyla ilişkili başlıca iki kanıttır. Ayrıca, C.Roosevelt’in aktardığına göre Pers kültürünün yöredeki izlerine ilişkin diğer bilgiler, Lalapeder’deki (Kayacık Tepesi, Kayabaşı Tepesi) kalıntılar, Kayacık’da bulunduğu belirtilen ve Manisa Müzesi’nde korunmakta olan, üzerinde ‘Tissaphernes’ yazılı bir sapan taşı ile Gökçeler Köyü yakınlarında ele geçen zengin mezar buluntularına dayanmaktadır.

Şahin Kayası, Pers dönemi ateş sunağı.

Şahin Kayası kalesinin farklı kültürler tarafından uzun süre iskan edildiğine kuşku yoktur. Fakat, kale ve çevresindeki diğer yerleşimler hakkında en önemli sorun ait olduğu dönemlerdeki ismidir. Daha öncesindeki dönemlerde hangi ad(lar?)la anıldığı konusu tartışılmakla birlikte Pers döneminde yerleşimin Maibozanoi adıyla anılmış olabileceği öne sürülmüştür. T.Özkan’ın aktardığına göre, bu isim Ephesos’da bulunan ve Roma İmparatorluk devri yerleşim adlarını kaydeden bir yazıtta geçmektedir. Ayrıca, yakınlardaki Kavakalan Köyünde bulunan bir yazıtta Lora adlı yerleşimden ve halkından (Loreni) söz edilmektedir. Ancak çok sonraki dönemlerde, genel olarak MS 9. ve 10. yüzyıllarda Plateia Petra (düzlenmiş-düzeltilmiş kaya) adıyla anılan yerleşimin günümüzdeki Şahin Kayası olduğu kabul edilmekte ve eşleştirme bu isme göre yapılmaktadır. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde geçen “Petromir” kelimesi de Petra’nın zaman içerisinde değişmiş şekli olabilir. Kaleden bahseden en son belge MS 10. yy.’a ait Bizans ve Arap metinleridir. Hatta yine Foss’un bildirdiğine göre coğrafyacı İbni Havkal kalenin Bizans İmparatorluk döneminin 4 büyük hapishanesinden biri olduğunu anlatmaktadır. Gerçekten de kalenin tırmanılması ve inilmesi çok güç doğal bir tepe üzerine inşa edilmiş olması onu böylesine bir hapishane kullanımı için uygun hale getirmiş olmalıdır.

Şahin Kayası Hellenistik kule.

Şahin Kayası Tepesi’nin bulunduğu yörenin en önemli özelliği farklı coğrafi kesimler arasındaki bağlantıyı denetler konumudur. Bu konuma, savunma açısından elverişli durumu ile Kayacık Çayı (antik devirdeki adıyla olasılıkla Glaucus) tarafından sulanan son derece verimli tarım arazileri de eklendiğinde yöredeki uzun süreli yerleşimin sebebi anlaşılmaktadır. Yörenin biyolojik zenginliği, çevrede gözlenen endemik bitki türleriyle de konunun uzmanları açısından önem arz etmektedir.

Şahin Kayası, iki koni arasındaki alanda yer alan havuz.

Bölge, 17. yüzyıldan başlayarak çeşitli gezginlerin ziyaretine sahne olmuştur. Bunlar arasında Türk tarihi açısından özel bir yeri olan kişi şüphesiz Evliya Çelebidir.  1671 yılında yöreye gelen Evliya Çelebi, buraya ulaşmak için Salihli, Gördes yolunu kullanmıştır (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, IX, 34.). Şahin Kayası dışında çevresinde, günümüzde belde olan Kayacık ile eski adıyla Yaya Kızladığı (Yaya Kızıldığı) köyüne de gitmiştir. Şahin Kayası’ndan çok etkilenen Evliya Çelebi, diğer bilgilere ilaveten tepedeki yerleşime ulaşmak için kayalara oyulmuş, bugün de bir kısmı görülebilen 3050 basamaklı bir merdivenden söz etmektedir.

Şahin Kayası diğer dönem ve kültürlerin yanı sıra,  Manisa yöresinde “Hyrkanion” ya da “Hyrkanion Pedion” denilen, bugünkü Halitpaşa ve çevresiyle sınırlı alandan veriler edinilen Pers kültürünün izlerini taşıması açısından dikkat çekici bir yerleşimdir. Bu kale, farklı jeolojik yapısı, yakınındaki Kayacık Beldesi’ndeki yok olmaya yüz tutan kilise kalıntısı, özgün ev mimarisi, Rum mezarlığı, camisi, Yanıkdağ Höyüğü başta olmak üzere çok sayıdaki Prehistorik buluntu merkezi ile farklı bilim dalları ve kültür turizmi, yöredeki endemik bitki türleriyle ise botanik bilimi açısından oldukça ilginç bir arazidir. Kale ve çevresindeki diğer kültür varlıklarının korunması, gelecek nesillere aktarılabilmesi amacıyla tarafımızdan ve diğer kurumlar tarafından ilgili mevzuat hükümlerine göre işlemler başlatılmıştır.

Kaynak: Aktüel Arkeoloji Dergisi “Kazı Hikayeleri”