Bir mağara duvarında aşı boyası çizim, Neandertal insanı

İyi de sadece insanlar değil, kutsalların da simgeleri var. İyi ki onlar bizim atalarımız. İyi ki ondan geldik. Binalarımız, maskelerimiz onun suretinde. Dövmesini vücudumuza yaptık, kutsalı bedenimize kazıdık ve o gücü hissediyoruz. İyi de ne ara ve nasıl oldu bu? Bu arada kabile lideri kendisinin kutsal soydan geldiğini söylüyor ya, dur bakalım!

Bakın şehirlere, her yerde heykeller. Kral her yere heykelini diktiriyor. Ne de güçlü, haşmetli ve göz alıcı değil mi? Kralın içinden geçenleri duyar gibiyim. "Kendim zaten büyüklüğümün ve gücümün farkındayım ama başkaları bunu bilmedikten sonra neye yarar ki? Her heykelde aslında beni görsünler, varlığımı hissetsinler ve benden korksunlar. Bir de icraatlarımın reklamını yapmazsam, sık sık insanların gözlerine sokmazsam insanlar unutur. Kitleler her şeyi çabuk unutur. Zaten kadir kıymet bilmez bunlar. O zaman beni her an yanlarında hissedebilecekleri yapılar iyi olur".

Bu arada sanırım büyüklük beni de etkiledi. Bu kişiler benden daha çok mu biliyor? Ne kadar da çok kişi de destekliyor onu. Yok, hayır bu kadar çok kişi yanılıyor olamaz. En iyisi ben de katılayım kitleye.

İkna olmaya başlıyorum galiba. İkna mı dedim? Ya doğru olmayan bir şeye ikna oluyorsam. Yaşa be Atinalı Sokrates! Yine gösterdin büyüklüğünü. Ne güzel de sordu Sofist Gorgias'a ne satıyorsun diye. O da retorik dedi. Ne, yani konuşma sanatı. Peki, parayla bilgi satılıyor da bu bilgileri birileri kendi çıkarı için kullanırsa. İkna güzel de ya insanları doğru bir şey için değil de yanlış şey için kandırırlarsa, pardon ikna ederlerse, bu iyi değil. Şu güzel konuşanlar. Sevmedim bu işi. Neden mi? Bu noktada tam da Platon'un korkusunu hissedebiliyorum. "Popülist demogoglar, pekâlâ insanları kandırabilirlerse, bu demokrasiyi ortadan kaldırabilir. Bu durumda demokrasi kötü insanların elinde tehlikeli olmaz mı? Bu totaliterliğe ve diktatörlüğe varır mı? Varır mı varır... Keşke Sokrates ve öğrencisi Platon, Adolf Hitler'i görebilseydi. Ben size dedim derlerdi.

KARL MARKS 1818 - 14 Mart 1883, Alman filozof,  politik ekonomist ve bilimsel sosyalizmin kurucusu

Ama çok ileriye gitmeyelim, derken Roma'da bunun ilk kurumsal örneklerini görmeye başlıyoruz bile. Jül Sezar (Julius Caesar), bir de Caligula. Sanırım propaganda konusunda epey yol aldık derken o da ne? Hristiyanlık. İnancın evrensel olduğunu söylüyorlar, yani Tanrı'nın sesinin tüm evreni kaplaması gerektiğini istiyorlar. Ama biz ne güzel kendi kutsalımızın sesini duyuyorduk, tamam Yahudiler de tanrıları Yehova'nın mesajlarına evrensel dediler ama kendi ulusları ile sınırlıydı bu mesajlar. Ama, Hristiyanlar sözü ve eylemi yaymanın peşindeler. Biraz önce dedik ya yaymak diye. Ne yani tüm dünya Hristiyan mı olacak? En azından istedikleri bu. İslam da geldi bu arada. Bu yayılımı Allah'ın yasal emri olarak görüyor. Propaganda evrensel bir boyut mu kazanıyor ne?

Devamı; Aktüel Arkeoloji Dergisi 87. Sayı, “Antik Dönemde Propaganda”