Toz bulutları yerküreyi oluşturdu. Zaman içinde yerküre ve atmosferinin yapısı canlıların oluşmasına olanak sağladı. Böylelikle doğa tarihi sürecinde tüm canlılar birtakım fırsatlar yakaladı ve gelişti. Öte yandan bu süreçteki birtakım doğal yıkımlar bazı canlıların yok olmasına neden oldu. Doğanın yüz milyonlarca yıl önce yaşamasına fırsat tanıdığı fakat günümüzde bütünüyle soyları tükenmiş sayısız tür vardır. Doğanın insana sunduğu fırsat bizim hikâyemizi başlattı. İşte bu hikâye günümüzden 2,5 – 3 milyon yıl önce başlamıştır.

Ä°nsanlık tarihinde günümüzden 2,5 – 3 milyon yıl önce belirginleÅŸen ve Yakın DoÄŸu’da yaklaşık 12 bin yıl önce besin üretim uygulamalarının baÅŸladığı sürece kadar geçen zaman aralığındaki geçim stratejisine, avcılık-toplayıcılık adını veriyoruz. Ä°nsanların bu ÅŸekilde yaÅŸayabilmesi için temel davranış biçimi mevsimlere göre deÄŸiÅŸkenlikler gösteren konar-göçerlik olmuÅŸtur. Av hayvanlarının yıl içindeki göçüne baÄŸlı olarak insanlar da sürekli yer deÄŸiÅŸtirmiÅŸ ve bu hayvanları takip etmiÅŸlerdir. Öte yandan bir bölgedeki doÄŸal besin kaynaklarının mevsimsel olarak azalması ya da tükenmesi sonucunda, daha uygun alanlara göçerek on binlerce kuÅŸak boyunca yaÅŸam döngüsü saÄŸlanmaya çalışılmıştır. Bu sürece Paleolitik ÇaÄŸ [Türkçe=YontmataÅŸ Çağı] adını veriyoruz.

Avcılık-toplayıcılık terimi -özünde- ekonomik anlam barındıran bir kavramdır. Ekonomi ise Yunanca “oikos” yani “ev” ve “nomos” yani “yasa” terimlerinin birleÅŸtirilmesi ile türetilmiÅŸtir. Kısacası bu terim insanlık açısından yaÅŸam biçimi anlamında bir “geçim stratejisi” kavramını barındırır. Ä°nsanlar günümüzden 12 bin yıl öncesinden sonra da avlanmaya ve toplayıcılık yapmaya devam ettiler. Ancak bu eylemleri yaparken aynı zamanda besin üretim aÅŸamalarının ilk modellerini de geliÅŸtirmeye baÅŸlamışlardı. Hatta en erken besin üretiminin baÅŸladığı erken Neolitik ÇaÄŸ içinde avcılık-toplayıcılık, ekonomik açıdan çok daha verimliydi. GeliÅŸen süreç içerisinde bu durum tersine dönmeye baÅŸladı. Dolayısıyla, harcanan daha fazla emeÄŸe karşın çok daha küçük bir alandan elde edilen daha fazla tarımsal ürün, yeterince cazip gelmiÅŸ olsa ki insanlar “geri dönüÅŸü olmayan yol”a girmiÅŸler, tarıma baÅŸlamışlar ve hayvanları evcilleÅŸtirmiÅŸlerdir. Elbette besin üretim mekanizmaları bu kadar kolay ve kısa anlatılamaz, hatta içinde birçok deÄŸiÅŸkene sahip paradigmalar içerir. Ancak konumuz gereÄŸi bundan kaçınıyor ve avcılık-toplayıcılığa odaklanıyoruz.

Yazı: Metin Kartal